Heima er bezt - 01.05.1953, Blaðsíða 6

134
Heima er bezt
Nr. 5
Guðmundur skrifaði prýðis vel,
þó hann fengi litla tilsögn í
skrift í æsku. í ævisögunni gat
hann þess hvernig hann lærði að
skrifa. Um tvítugsaldur var hann
sendur til sjóróðra í verstöð við
Faxaflóa. Þá áttu allir, sem fóru
út fyrir sitt lögsagnarumdæmi, t.
d. sjómenn þeir, sem reru i ver-
stöð utan sýslu þeirrar, sem þeir
voru búsettir í, að fá passa. Hann
varð því að fá sér reisupassa eins
og aðrir hjá sýslumanni Rangár-
vallasýslu, sem þá var Hermann-
íus Johnson. Hann sagði, að sér
hefði fundizt svo mikið um hvað
skriftin var falleg á passanum,
að hann lét það vera sitt fyrsta
verk að fá sér pappír og skrif-
færi og fór að skrifa stafi eftir
passanum. En nú voru ekki nærri
allir stafir stafrófsins þar, því
passinn var ekki nema tvær lín-
ur að lesmáli. Var það því ráð
hans að taka ótal afrit af pass-
anum, og skrifa ekki annað um
vertíðina. Síðustu afritin sagði
hann að hefðu verið vel læsileg.
Um vorið fékk hann svo allt
stafrófið hjá sýslumanni, og úr
því gat hann farið að skrifa hvað
sem hann vildi. Hann kvaðst
ekki hafa viljað fá sér forskrift
frá öðrum, því með því hefði ver-
ið hætta á að rithönd sín hefði
spillst.
Ævisagan byrjaði þar sem
hann mundi fyrst eftir sér. For-
eldra sína missti hann ungur.
Þau voru fátæk og ólst hann upp
á hálfgerðum hrakningi. En leið
þó ekki mjög illa. Hann var
fæddur og uppalinn í Rangár-
vallasýslu. Og þar var hann í
vinnumennsku eftir að hann
gat unnið fyrir sér. En eitthvað
nálægt því, er hann varð tvítug-
ur dó frændi hans, og fékk
hann þá talsverðan arf. Þar
á meðal parta í þremur jörð-
um. Fannst honum þá hann
vera orðinn ríkur maður,
sem gæti látið eitthvað að sér
kveða. Tekur hann þá það fyrir,
að hann kemur öllum arfinum
í peninga. Tekur sig upp og flyt-
ur til Reykjavíkur. Fær sér þar
lóð undir hús og byrjar að
byggja. Fær húsasmið til þess að
sjá um verkið. Sjálfur gerði hann
lítið. Leið svo fram á vetur. Hús-
byggingin gekk seint. Á verkinu
var byrjað um mitt sumarið og
átti að vera lokið síðarihluta
vetrar, en um það leyti, sem ráð-
gert hafði verið að húsið yrði
fullgert, vantaði mikið til að svo
væri. En þá var Guðmundur orð-
inn peningalaus, og tals-
vert skuldugur. Þá tók hann það
ráð að selja húsið í því ásig-
komulagi sem það var. Borga
allar sínar skuldir, og hætta við
allt gróðabrask. Um vorið fór
hann svo úr Reykjavík með allt
sitt, sem komst í einn poka, er
hann hélt á á bakinu. Þarna
sagði hann að hefðu orðið þátta-
Kolvibarhólt
skipti í lífi sínu. Eftir þetta sagð-
ist hann ekki hafa haft fast að-
setur. Oftast verið á ferðalagi.
Þeim þætti sögunnar væri ekki
lokið, og yrði ekki lokið, fyrr en
hann hætti að geta skrifað. Því
hann skrifaði allt það markverð-
asta, sem fram við sig kæmi
jafnóðum og það skeði. í þeim
kafla væri ýmislegt, sem væri of
nærri samtíðinni til þess að lesa
það upp yfir alla. Guðmundi var
þakkaður lesturinn af öllum sem
á hlýddu.
Nú var farið að líða á dag, og
vildu margir fara að gefa hest-
unum seinni gjöfina, og var ég
einn af þeim. Meðan við vorum
að því, létu einhverjir Guðmund
dúlla fyrir sig. Það var íþrótt,
sem hann sagði að enginn í
heimi kynni, nema hann. Hann
sagðist hafa fundið það upp, og
enginn hefði getað leikið það
eftir sér. Það heyrðu ekki þeir,
sem voru í hesthúsinu að sinna
hestunum. Einn af þeim var ég.
Ekki létu þeir mikið yfir, að
það hefði verið tilkomumikið,
sem á það hlýddu. En ekki dúll-
aði Guðmundur nema fyrir borg-
un. Það kostaði 25 aura fyrir
manninn. Þetta dró sig saman,
ef margir voru hlustendur. Enda
var það eini tekjustofn hans.
Guðmundur þessi var á sífelldu
ferðalagi. Las og kvað fólki til
skemmtunar, borgaði með því
þann beina, sem honum var
veittur. En fyrir dúllið vildi hann
fá aura. Ég læt nú úttalað um
Guðmund Dúllara. Það var að
ýmsu leyti merkilegur maður,
sem vert væri að lýsa nánar.
Um kvöldið var enn sama veð-
ur, ofsarok og blindbylur. Var nú
mörgum farið að þykja illveður
þetta standa óvenju lengi, og
margir farnir að spyrja þá, sem
þeir héldu hafa bezt vit á veðri,
hvenær upp myndi létta. Þeir,
sem eitthvað lögðu til þeirra
mála, héldu,að veðrið myndi fara
að batna upp úr miðnætti. Þá
væri það búið að standa á 4.
dægur. Ég var einn af þeim, sem
var á þeirri skoðun, og um kl. 3
mundi verða komið ratljóst veð-
ur, og þá myndi verða orðið fært
að vita hvernig tuddanum liði.
En þegar tuddinn var nefndur,
var eins og allir vöknuðu af
svefni og nú varð löng umræða
um það, hvort hann væri lifandi
eða dauður. Flestir töldu víst að
hann mundi dauður vera fyrir
löngu. Það var aðeins einn mað-
ur, sem sagðist vera viss um að
hann væri lifandi hjá vörðunni,
sem hann hefði verið bundinn
við. Engar skepnur þyldu betur
kulda en naut, jafnvel ekki
hross. Allir voru boðnir og búnir
að fara með mér austur á heiði
að sækja tuddann, hvort sem
hann væri dauður eða lifandi.
Ég valdi 5 menn með mér, 4 af
þeim, sem vissastir voru um að
hann væri dauður og helfrosinn,
og svo sjálfsagt þann, sem var
viss um að hann væri lifandi. —
Guðni bóndi bauð að lána stóran
hestasleða, sem til var á Kolvið-
arhóli, og með honum aktygi.
Hest var ég með sjálfur. Vanan
dráttarhest. Þetta var nú allt
undirbúið, og svo átti að leggja
upp um nóttina, ef fært væri á-
litið. Þegar þessu var lokið, gengu
menn til náða og fóru að sofa. En
við 6, sem ætluðum austur á
heiði, ef fært yrði, sváfum allir
nálægt hver öðrum, eða vorum
hafðir nálægt hver öðrum. Lítið
varð samt um svefn hjá okkur.