Heima er bezt - 01.05.1953, Blaðsíða 17

Nr. 5
Heima er bezt
145
strax af kollunni og hann væri
svo notaður til yfirbreiðslu,
mundu vargfuglar finna eggin
strax.
Þegar hreiðurgerð er lokið,
kemur hún oftast daginn eftir
og verpir þá einu eggi, en stund-
um líða þó einn eða tveir dagar,
og þannig gengur, unz hún fer
að liggja á, en það gerir hún
fyrst einum eða tveimur dögum
áður en hún er útorpin.
Oft er svo að sjá, sem blikinn
sé kollunni lítils virði við hreið-
urgerðina og útungunarstarfið,
en við nánari athugun er sýnt,
að sú er ekki raunin. Fyrst
hjálpar hann konu sinni við
hreiðurgerðina, líkt og hani
stundum hænu, og einnig er
kollunni mikið öryggi í nærveru
hans. Komi einhver styggð að
kollu, svo að hún fari af hreiðri
og blikinn hvergi nærri, fer hún
oftast og sækir hann, og virðist
hún nær alltaf vita, hvar hans
sé að leita. Kemur hann þá ætíð
með henni, og er þá margt og
mikið rætt, og sezt hann þá æv-
inlega hjá henni um stund. Þetta
sýnir, að henni þykir mikið ör-
yggi í nærveru hans.
Komið getur fyrir, að bliki fari
á hreiður, sem kolla fer af, sezt
þá í það eða breiðir yfir eggin.
Þegar fuglinn er að setjast, sem
kallað er, þ.e.a.s. er að velja sér
hreiður og búa um sig, er hann
ætíð mestur uppi á morgnana,
og þarf þá umfram allt að lofa
honum að njóta næðis.
Náttúran hefur þann hátt á,
að hún hefur þykkasta skurn
á fyrsta egginu og svo þynnri á
því næsta og þannig koll af kolli.
Verður þetta til þess, að eggin,
sem fyrst koma, sem oft er í
kulda, þola hann betur og svo
unga þau seinna. Litlu má líka
muna með útungunina. Ef meira
en sólarhringsmunur er á út-
komu unganna, verður oft ann-
að hvort, að kollan fer og skilur
yngsta ungann eftir eða sá elzti
deyr, ef hún þarf lengi að bíða
eftir þeim yngsta.
Þessa þurfa varpeigendur að
gæta og þá að færa til.
Þegar illa viðrar um útungun-
artímann, á kollan oft erfitt, en
allir undrast þolinmæði þá og
fórnfýsi, er þær sýna, er þannig
háttar um veðurfar.
Á síðastliðnu vori vildi svo til,
skömmu eftir að fuglinn byrjaði
að verpa, að norðan frostbyl
gerði, og stóð hann að heita
mátti í tíu daga. Þær fóru þá
margar í kaf, og urðu tveggja
til fjögurra metra þykkir skafl-
ar ofan á sumum þeirra. Ein
kollan var undir snjó í tvær og
hálfa viku og var þá lifandi, en
allt dautt hjá henni.
Ef henni tekst að halda þurr-
um og heitum eggjum (og það
getur hún, ef hún er á bersvæði),
kemst allt áfram, en ríka móð-
urást þarf til að snúa sér í veðr-
ið og liggja hræringarlaus næt-
ur og daga, þar til slíku óveðri
linnir, sem áður er á minnzt,
enda urðu margar að fara burt.
Þegar allt gengur vel, er koll-
an 28 daga að verpa og unga út.
Þótt fyrstu kollurnar byrji að
verpa, eins og fyrr segir, 5.—10.
maí, er fjöldinn ekki orpinn,
fyrr en í enduðum maí, og sum-
ar ekki fyrr en rétt fyrir miðjan
júlí.
Það tekur því langan tíma að
hirða varp, ef vel á að vera, eins
og sjá má af þessu, enda margs
að gæta. Fyrst þarf að aðgæta,
hvort eitthvað sé af fúleggjum,
en sé eitt egg fúlt í hreiðri, get-
ur það sprungið, og ræður þá
kollan ekki við neitt og hverfur
á braut.
Svo er það hirðing dúnsins. Bezt
væri, ef hann mætti vera allur í
hreiðrinu, þar til kollan er far-
in, en slíkt er óhugsandi, því að
allt af er hætt við, að hann geti
skemmzt og spillzt, því að ekki
þarf nema eina óveðursnótt til
þess að eyðileggja meiri hluta
dúnsins það árið.
þess vegna er sá háttur á hafð-
ur að fara um varplandið við og
við og minnka dúninn hjá þeim
kollum, sem af honum eru birg-
astar og lengst eru komnar, og
er þá um leið gengið úr skugga
um, hvort eggin séu „lifandi".
Bezt er, að sem flestir leitar-
menn kunni að skyggna, en það
er gert þannig, að eggið er tekið
í vinstri hönd og sú hægri lögð
ofan á gildari endann og horft í
gegnum greipina, en egginu
brugðið upp móti sólu, augað
lagt að, og egginu síðan snúið til,
svo að sjáist um það allt. Má þá
í góðu skyggni, af þeim sem
kunna, sjá, hvað unganum líður,
hvort hann er lifandi og hve
langt á leið kominn. Hefur mörg-
um unganum verið bjargað með
því að færa slíkt egg til eftir þvi,
sem við á, því að kollan gerir
þess engan mun, hvort hún á