Heima er bezt - 01.05.1953, Blaðsíða 10

138
Heima er bezt
Nr. 5
til húsbónda síns, nei, til bróður
síns — skrifar ambáttin, nei,
dóttirin, eiginkonan, nei, syst-
irin, Heloise, skrifar Abailard.
Það bréf, sem þú sendir vini þín-
um til huggunar, vinur minn,
hefur nýlega komið mér fyrir
augu. Ég sá strax af yfirskrift-
inni, að það var frá þér, og las
það því með ákafa, sem svarar til
þess kærleika, sem ég ber í
brjósti til bréfritarans, svo að
ég að minnsta kosti gæti fundið
huggun í orðum hans og myndað
mér einskonar skuggamynd af
þeim manni, sem ég hef elskað“.
Svo djúpt auðmýkir Heloíse
sig aðeins til þess að bjarga
minningunni um æskuást sína,
þótt henni væri vel kunnugt um,
að hún var í mótsögn við algeng-
ustu siðferðissjónarmið um sam-
band manns og konu.
Meðan auðmýkt Abailards
virðist vera dálítið utan gátta,
og að nokkru leyti uppgerð,
verður annað uppi á teningnum
í hinu fallega bréfi, sem Pétur
ábóti af Celles ritaði til síns vold-
uga vinar, hins fræga Tómasar á
Becket á árunum 1155—61. „Til
míns kæra herra og vinar, Tóm-
asar, kanslara Englandskonungs,
frá bróður hans, Pétri, þjóni
drottinsþjónanna .... Sá mað-
ur, sem ekki hefur komizt áfram
sakir eigin dugnaðar, er fremur
aðdáunarverður fyrir auðmýkt
sína en embætti. í yður berst
heiður með mikilli hamingju,
eftir því sem menn, er hafa
kynnst yður, hafa tjáð mér, og
þessi barátta stafár fremur af
metorðagirni en baráttulöngun,
svo að ósigrar hafa ekki von-
brigði í för með sér, og sigrar
engan fögnuð -- en það er heiður
og ekki stolt. Því er það að þér,
frá hæðum huga yðar, og án
þess að geta verið þér sjálfur,
hafið sent mér, aumum, bréf.
Þér biðjið um vináttu mína, en
ef ég bæði yður um slíkt og þér
veittuð mér það, myndi það vera
ástæða til aðdáunar — af hálfu
þess, sem var minnimáttar. Því
að hvaða samband getur átt
sér stað milli ábótans í Celles og
kanslara Englandskonungs?
Hver er sá sem ekki veit, að þér
eruð voldugasti maður í fjórum
konungsríkj um, næst konungin-
um sjálfum. Ég vil vera stuttorð-
ur; því hærri hugsanir sem ég
geri mér um yður, þess lítilmót-
legri verð ég í augum sjálfs míns.
Ég vil á engan hátt rétta út
hönd mína til þess að taka á
móti þessari vináttu, en ef þér
vilduð telja mig í hópi vina yðar,
held ég að yðar hágöfgi mundi
gera góðverk gagnvart mér“.
Þetta lítur út eins og hrúgaldur
af slagorðum, en í fyrsta lagi
stóð Tómas á Becket á hátindi
valds síns, og í öðru lagi var Pét-
ur ábóti að vísu voldugur, en á
Pósturinn kemur
hinn bóginn raunverulega auð-
mjúkur kirkjunnar þjónn.
Vinir Tómasar voru ekki all-
ir þannig gerðir. Það sann-
azt glöggt af bréfi frá hertogan-
um af Saint Remy til John af
Salisbury, en hann var sá fyrsti
af vinum Tómasar, sem varð að
flýja, þá er konungur setti
kanslarann í ónáð. „Sannarlega,
kæri vinur. Þú hefur valið þér
mjög þægilegán stað á meðan þú
ert landflótta; allra handa
skemmtanir, þó að þær séu lítils
virði, er að finna í Parísarborg,
já, góð vín einnig, sem þú getur
ekki fengið hérna heima, og
skemmtilegur félagsskapur. En
allt þetta er ekki nýtt. Hefurðu
nokkurntíma kynnst manni, sem
ekki elskaði París? Það er dá-
samlegur staður, fullkominn
lystigarður gleðinnar. Og þó er
margur sannleikur sagður í
spaugi. Ó, París, hvað gerir þú
til að skemmta fólki, hvaða snör-
ur leggur þú fyrir frómar sálir,
hvaða beitu notar þú til að
lokka menn út í freistingar,
hvaða spjót notar þú til að hæfa
hjarta dárans með? Og kæri
John minn hugsar meira að
segja þannig sjálfur, og vegna
þess hefur hann flúið til París-
ar. Ég vona í fullri alvöru, að
hann muni finna það óþolandi
og snúa við aftur til gamla
landsins síns.“
Á þessum tímum eru kirkj-
unnar menn í æðstu stöðum í
Evrópu. Og oftast nær eiga þeir
í harðri baráttu við veraldlega
valdsmenn, en stundum kemur
það líka fyrir, að þeir eiga í inn-
byrðis deilum. Á þetta bendir
bréf frá hinum fljótfærna á-
bóta, Vilhjálmi frá Eplatóftum,
sem veturinn 1196—97 skrifar
Absalon erkibiskupi í tilefni af
því, að Fidantius kardínáli
krefst skatta og lífeyris af sjá-
lenzkum klaustrum, og meðal
annarra Eplatóftum. Vilhjálmur
skammast duglega, og segir
meðal annars: „Á dögum of-
sóknanna var sagt við hin heil-
ögu blóðvitni: „Tilbiðjið hjáguð-
ina eða látið lítið“. Við oss er
sagt: „Fyllið sekki kardínálanna
eða látið af embætti ykkar!“ Ó,
þessi hræðilega græðgi og blindi
hofmóður! Herrann lifir og sálir
yðar lifa, faðir minn og herra,
og þó verða allir fátækir ábótar
og munkar að offra til pyngju
hans, ef þeir vilja embætti
halda. En ég geri það ekki. —
Var það á þennan hátt, sem
Sankti Pétur kom til Rómaborg-
ar? Nei, það er öðru nær. Hann
kom ekki til þess að sækja gull og
silfur, en hann kom með teikn og
stórmerki, hjálpaði sjúkum og
gaf guði það, sem hann hreif úr
höndum djöfulsins. Sagði hann
ekki við þann, sem leið píslir:
Silfur og gull á ég ekki, en það
sem ég hef, það gef ég þér: í
nafni Jesú frá Nazaret statt upp
og gakk!“ Var því ekki þannig
háttað, að með hjálp hins mikla
legáta, það er að segja við staf
Sankti Péturs, risu dauðir upp af
gröfum sínum, þar sem hann fór
um? En látum þann staf hvíla,
og ræðum í þess stað um gerðir
kardínálans. Hvaða krafti býr
hann yfir, sem nú hrósar sér af
því að vera legáti? Hverjum