Heima er bezt - 01.05.1955, Qupperneq 25

Nr. 5
Heima er bezt
153
Á sýningunni í London í fyrra,
fengu Bandaríkjamenn þessa
frétt staðfesta, og afleiðingin
varð sú, að þeir sendu þegar í
stað tvö skip til veiðanna. Þeg-
ar ég var sunnanlands, hafði
orðið vart við skip þessi á mið-
unum, en engar fregnir af veið-
inni höfðu borizt. En um miðjan
ágústmánuð voru skipin ekki
enn farin af miðunum, en það
var talið góðs viti, því að ella
hefðu þau haldið heim fyrir
löngu. En því læt ég þessa getið,
að það stingur svo mjög í stúf
við seinaganginn í þessum mál-
um hjá Dönum.
Við ísland eru mestmegnis
stundaðar þorsk- og síildveiðar
og svo hákarlaveiðar. Það eru
fyrrnefndu fiskarnir, sem eink-
um seiða erlenda sjómenn á
þessi mið. Auk þess eru bæði
stundaðar lúðuveiðar og hvala-
dráp. íslendingar veiða auk þess
rauðmaga, steinbít og smáfiska.
Þorskveiðarnar eru mikilvæg-
astar. En íslenzki sjómaðurinn
er yfirleitt fátækari en svo, að
hann geti átt þilskip, og því
verður hann af mörgum góðum
veiðidegi. Tala veiðidaganna
verður minni en ella. Kjör ís-
lenzkra sjómanna, sem róa til
fiskjar, eru bág. Sjómaðurinn
fer út matarlítill eða matarlaus,
og stundum ber svo við, að sjó-
menn neyta einskis í hálfan sól-
arhring, en íslendingar þola vel
hungur, og þeir geta líka tekið
rösklega til matar síns, þegar
svo býður við að horfa.
Th. Egilson1) í Hafnarfirði
hefur látið mér í té eftirfarandi
upplýsingar varðandi laun sjó-
manna á íslenzkum skipum:
Hver háseti fær hálfan hlut
þess, er hann dregur. En sá hátt-
ur er þó á hafður, að hver há-
seti fær allar lúður, skötur og
annan fisk, sem hann dregur.
Af golþorskinum, smáþorskinum
og ýsu fær háseti helming, en
hinn hlutann á skipið. Útgerðin
leggur til salt, en síðar er það
sett á reikning skipverja. Það
þarf um tíu skeppur af salti i
eitt skippund af saltfiski. Þegar
frá er talinn hádegismatur, sem
J) Hér mun annað hvort átt við Þor-
stein Egilsson, kaupm. í Hafnarfirði eða
son hans Þórarinn.
útgerðin sér um, verða sjómenn
að fæða sig sjálfir. Til hádegis-
verðar í þá þrjá mánuði, sem
veiðarnar standa þarf handa
tíu—tólf manna skipshöfn allt
að tíu skeppur af baunum, fjór-
ar af bankabyggi og tvö—þrjú
lísipund af hrísgrjónum. Auk
þessa veitir útgerðin kaffi
þrisvar eða fjórum sinnum á
sólarhring. Skipstjóri fær helm-
ingin af þorski, sem hann dreg-
ur, en fær í sinn hluta allan
annan fisk. Auk þess hefur
hann fæði og tvær krónur í
,,premiu“ á hvert hundrað af
þorski, sem veiðist á skipinu.
Hann hefur líka ókeypis salt í
þann fisk, er í hlut hans fellur.
Stýrimaður hefur ókeypis fæði
og að öðru leyti laun skipstjóra,
en „premiu" fær hann þó enga
og einungis helminginn af því
salti, sem hann notar. Fullorð-
inn matsveinn fær ókeypis fæði,
átta krónur á mánuði og helm-
ing dráttar.
Hraun í Öxnadal.
Við Bægisá er riðið úr Eferg-
árdalnum upp í hinn þrönga
Öxnadal. Og ekki höfum við
lengi farið, er við komum auga
á hina háu tindóttu Dranga,
nokkra fjallatinda, sem gnæfa
við loft eins og turnspírur og
setja svip á þessi basaltfjöll,
sem minna á múrvirki.
Ætlunin var að ríða heim í
Hraun og fara þaðan upp að
litlu fjallavatni, Hraunsvatninu.
Við komum að þessum bæ í
fjallshlíðinni um hádegi og er
vel tekið af bóndanum, Jónasi
Natanssyni. Hann heitir okkur
leiðsögn sinni upp eftir og jafn-
framt að senda pilta sína með
net þangað.
Leiðin lá um hina verstu refil-
stigu, og klárarnir okkar fengu
að kenna á því. Það var slæmt,
að við skyldum ekki njóta fylgd-
ar ferðalangs þess, sem ekki
alls fyrir löngu hefur lýst ferð-
um sínum um ísland með svo
kynngimögnuðu hugmyndaflugi,
að ófróðir lesendur mættu ætla,
að fjöllin á íslandi slöguðu upp
í Pvreneafjöll eða svipaða fjalla-
klasa.
Við vorum sjö stundarfjórð-
unga á leiðinni upp eftir, en
vatnið liggur um fimmtán
hundruð fet ofar bænum. Við
stigum af baki við norðanvert
vatnið, þar sem er dálítil strönd
þakin hvítleitri möl og sandi, en
héðan gátum við séð yfir þetta
fagra vatn allt. Að því er ætla
má, er það um hálfa mílu á
lengd og ef til vill um fjórðungs-
mílu á breiddina. Allt um kring
getur að líta brött fjalllendi, en
við norðanvert vatnið gnæfa
Drangarnir, rauðleitir á að lita
og auka mjög fegurð þessa fagra
vatns. En það ætti að vera
miklu kunnara en það er, því
að það er varla ofmælt, að
ferðamenn þekki lítið sem ekki
til þess.
Nú koma piltar með bátinn,
sem var hinum megin við vatn-
ið og við róum af stað meðfram
fj allshlíðinni. Vatnið hefur alla
eiginleika fjallavatna, það er
tært og vottar ekki fyrir gróðri
í því. Umhverfis ríkir furðuleg
kyrrð, sem verður okkur næst-
um því óhugnanleg í útróðrin-
um.
Jónas hefur orð á, hve vatnið
sé djúpt og getur þess, að það
sé almenn trú, að það sé svo
djúpt, að það standi í sambandi
við Eyjafjörðinn, og þaðan á
fiskurinn í vatninu að vera
runninn. Alþýðumaðurinn á erf-
itt með að skilja, á hverju sil-
ungurinn lifir og auk þess styð-
ur það tengslin við Eyjafjörð, að
afrennsli vatnsins er á kafla
hulið undir fjallinu, því að
grjóturð mikil, sem stafar af
hruni úr fjallinu, leynir því.
Jónas á að sýna mér mesta
dýpi vatnsins, og bátnum er því
róið eftir leiðbeiningum hans.
Svo er lóðinu rennt í botn á
fyrsta staðnum, sem hann nefn-
ir til: aðeins fjórtán faðmar.
Jónas verður nærri því vand-
ræðalegur og mælir lengra úti:
32 faðmar. Lengra er haldið, og
það birtir yfir svip Jónasar eftir
þessa þrjátíu og tvo faðma, því
að hér er um að ræða orðstír
þessa vatns, hvað dýptina varð-
ar, en botn þess á að vera í jafn-
hæð yfirborði Eyjafjarðar.
En lóðið tekur aftur botn við
þrjátíu og þrjá faðma, og þótt
við leitum enn fyrir okkur, get-
um við ekki fundið meira dýpi.
Hinn kaldranalegi veruleiki ger-
ir nú að engu ýmsar furðusög-