Heima er bezt - 01.09.1960, Blaðsíða 41

EINAR GUTTORMSSON FRA OSI:
Minningar frá námsárunum 1904 — 07
í Prentsmiðju Odds Bjömssonar
Aðdragandi.
að mun hafa verið í öndverðum maímánuði ár-
ið 1904, að faðir minn, Guttormur Einarsson,
bóndi að Ósi í Hörgárdal, var á leið með mig
suður í hús Ræktunarfélags Norðurlands, á
fund Sigurðar Sigurðssonar, frá Draflastöðum í
Fnjóskadal, þáverandi skólastjóra Búnaðarskólans á Hól-
um í Hjaltadal. Hann var einnig framkvæmdastjóri
Ræktunarfélagsins og dvaldi um þessar mundir í áður
umgetnu húsi. Ætlunin með þessu ferðalagi, var að
sækja um inntöku fyrir mig í Hólaskóla veturinn
1904-1905.
A lciðinni suður í Gróðrarstöðina, var einmitt Prent-
smiðja Odds Björnssonar. Það skal fram tekið, að á
meðan Oddur var enn erlendis, hóf hann bókaútgáfu,
sem hann nefndi „Bókasafn alþýðu“ og hafði hann út-
sölumenn víðs vegar um landið. Föður mínum, sem
hafði verið útsölumaður frá byrjun þessa útgáfufyrir-
tækis, hugkvæmdist að hafa tal af Oddi í inneftir leið-
inni. Vék hann því af götunni og gekk inn í Prent-
smiðjuhúsið, sem þá var austan Aðalstrætis, merkt töl-
unni 17.
A þeirra tíma mælikvarða, virtist mér þetta vera stórt
hús, ein hæð með miklu risi og háum kjallara undir.
í suðurenda hússins var íbúð Einars ritstjóra Hjörleifs-
sonar, síðar Einars H. Kvarans, skálds og rithöfundar.
í norðurendanum var Prentsmiðjan og skrifstofa prent-
smiðjustjórans, herbergi suður af henni, að vestanverðu.
Við feðgar gengum báðir inn í prentsalinn. Faðir
minn fór með Oddi inn á skrifstofuna og lokuðu þeir
að sér, en ég staðnæmdist við leturkassa norðan inn-
gangsdyra, renndi forvitniaugum um prentsmiðjuna og
fitlaði eitthvað lítilsháttar við letrið í kassanum. Eftir
dálitla stund komu þeir, faðir minn og Oddur, út úr
skrifstofunni. Þá heyri ég að Oddur segir við föður
minn: „Hérna hefur þú pilt handa mér.“ Hvernig svo
sem orð hafa fallið, og ég ekki fjarhuga þessu, var aldrei
farið suður í Gróðrarstöð þann dag. Mun þetta hafa
verið annað hvort á matmálstíma eða sunnudegi, því að
ekki minnist ég annarra manna en prentsmiðjustjórans
sjálfs. Þótti mér hann, við fyrstu sýn, töluvert ein-
kennilegur, með þetta mikla, dökka yfirskegg, sem
hann hyssaði undir annað slagið. Ekki var þetta þó full-
ráðið að þessu sinni. Oddur bjóst við að skrifa föður
mínum fljótlega um ráðningarskilmálana, sem við feðg-
ar áttum að athuga í sameiningu, og segja til um, hvort
á þá yrði fallizt. Var síðan kvaðzt.
Örlagabréfið.
Eigi löngu síðar, kom bréf frá Oddi með ráðningar-
skilmálunum. Voru þeir á þessa leið: Námstíminn 5 ár,
með 10 króna mánaðarlaunum fyrsta árið, 20 króna
annað árið og 30 króna þriðja, fjórða og fimmta árið.
Að því loknu ætlaði hann, ef til kæmi, að útvega starf
við danska prentsmiðju með 1200 króna árslaunum.
Auk þessa bauðst hann til að kenna mér dönsku og
hnefaleik. Ef gengið yrði að þessu, átti ég að koma, til
reynslu, 1. dag júnímánaðar. Það sem mestu réði um
úrshtin, mun hafa verið hin bjarta framtíð að námi
loknu.
Prentnámið.
Miðvikudaginn 1. júní 1904 fór ég alfarinn úr for-
eldrahúsum og hóf námið samdægurs, til reynslu, með
því að kynna mér niðurröðun leturkassans, læra nöfn
leturtegunda og stærð þeirra, og heiti hinna ýmsu tækja,
sem nota þurfti, svo sem: vinkilhaka, setjaralínu og
skips. Minnsta leturtegund hét Nonparelle og síðan
stækkandi, svo sem petit, borguis, corpus, cicero, mittel,
ters, tekst; stærsta letrið hét fimm-cicero-róma og voru
upphafsstafir þeirrar leturtegundar notaðir í „haus-
inn“ á „Norðurlandinu“, vikublaði, sem Einar Hjör-
leifsson hóf að gefa út árið 1901, 1. október.
Samstarfsmenn.
Þegar ég byrjaði á prentnámi mínu, var enginn út-
lærður prentari annar en prentsmiðjustjórinn. Lærling-
ar voru fjórir, tveir unglingspiltar og tvær yngismeyj-
ar. Piltarnir hétu Jakob Kristjánsson og Ingólfur Guð-
mundsson, en meyjarnar Laufey Pálsdóttir og Sigríður
Þorkelsdóttir. Sigríður var þá í þann veginn að yfir-
gefa prentlistina, og átti ég að koma í hennar stað. Hún
giftist síðar Jónasi timburmeistara Gunnarssyni, og eru
þau foreldrar Geirs magisters og kennara í Reykjavík.
Laufey vann ekki að staðaldri, að minnsta kosti ekki
heila daga. Hún var hraðvirk, vel verki farin og kát;
var einnig gripið til hennar, þegar mikið lá á, fyrsta
hálfa námsár mitt. Eftir það mun hún hafa horfið frá
prentsmiðjunni fyrir fullt og allt. Foreldrar hennar voru
hjónin Alfheiður Eyjólfsdóttir frá Hamborg í Fljóts-
dal og Páll Jónsson, síðar Árdal, skáld og bamakennari.
Laufey gekk síðar að eiga Jóhannes kaupm. Þorsteins-
son og er sonur þeirra Steingrímur J. Þorsteinsson,
prófessor í Reykjavík. Síðari maður Laufeyjar er Jón
Einarsson forstjóri á Akureyri.
Ingólfur lauk námi hjá Oddi, fór síðan til Vestur-
Heima er bezt 365