Heima er bezt - 01.09.1960, Blaðsíða 6

Ingibjörg Benjaminsdóttir, eiginkona Odds Björnssonar, var
hans stoð og stytta á Hafnarárunum, las rneðal annars með
honum aliar prófarkir og sá um útsendingar á bókum Bóka-
safns alþýðu til íslands. (Myndin er tekin laust fyrir aldamót).
sýna ljóslega, að hinir íslenzku menntamenn, sem þá
voru í Kaupmannahöfn annað hvort búsettir eða að
námi, hafa verið málefninu hlynntir. Enda kemur það
ljóst fram í formála Sigfúsar Blöndal að Sögum frá
Síberíu. Allir lögðu þeir síðar mikinn skerf til íslenzkr-
ar alþýðumenntunar auk vísindastarfa sinna, og vafa-
samt er, hvort nokkurt íslenzkt útgáfufyrirtæki hefur
átt jafnmiklu mannvali á að skipa á jafnstuttum tíma
og Bókasafn alþýðu. Auk þeirra, sem hér er getið hafði
Oddur einnig tryggt sér aðstoð þeirra Helga Jónsson-
ar, síðar doktors, og Ágústs H. Bjarnasonar, síðar pró-
fessors.
Ritin, sem út komu í Bókasafni alþýðu mega öll
kallast úrvalsrit, hvert á sína vísu, og hin vænlegustu
til að auka þroska og fróðleiksfýsn lesendanna. Mestar
vinsældir munu þó Þyrnar hafa hlotið, enda voru kvæði
Þorsteins orðin allkunnug áður en bókin kom út og
höfðu þá þegar eignazt mikinn flokk aðdáenda en
einnig harða mótstöðumenn. Nýstárleg-ust íslenzkum
lesendum mun þó Uranía hafa verið. Var það býsna
djarft af útgefanda að velja hana þegar í byrjun, en
eins og þýðandinn, Bjöm Bjarnason frá Viðfirði, kemst
að orði „er hitt víst, að fáar bækur munu betur fallnar
til að vekja menn úr sinnuleysinu til umhugsunar um
lífið og allt það, sem fyrir augu ber í náttúrunni....
Höfundurinn hefur tekið sér til meðferðar þær spurn-
ingar, er hljóta að liggja hverjum hugsandi manni í
miklu rúmi, þær spurningar sem mannsandinn hefur
verið að glíma við frá aldaöðli“. Og í rauninni virðist
mér nú, að útgáfa Uraníu hafi verið að nokkru leyti
stefnuyfirlýsing útgefanda um, hvað hann vildi færa
þjóð sinni af bókmenntum, þ. e. „bækur sem vektu
menn úr sinnuleysinu til umhugsunar um lífið“, bækur
sem teygðu andlega úr lesendunum.
Þá var Grænlandsbók þeirra Finns Jónssonar og
Helga Péturssonar ekld síður nýnæmi íslenzkum lesend-
um. Nær ekkert hafði verið skrifað þá um Grænland á
íslenzka tungu og raunar furðulítið enn þá í öllu því
bókaflóði, sem yfir landið dynur.
Þættir úr íslendinga sögu eftir Boga Th. Melsted og
íslandslýsing Þorvalds Thoroddsens voru hvort tveggja
góðar alþýðubækur um land vort og þjóð, og einkum
vel til þess fallnar að æra upp löngun lesandans, til að
fá að vita meira um þetta efni. Þýddu skáldsögumar
voru eftir úrvalshöfunda, enda urðu þær vinsælar. Og
loks var það Eiríkur Hansson, sem var fyrsta bók vest-
ur-íslenzka rithöfundarins Jóhanns Magnúsar Bjarna-
sonar. Var hann kynntur þjóðinm með þeirri sögu, sem
honum hefði vafalaust gengið treglega að koma á fram-
færi, ef Bókasafn alþýðu hefði ekki hlaupið þar undir
bagga. Þótt ýmislegt megi út á söguna setja, er hún
hvort tveggja í senn, skemmtileg aflestrar og merkileg
heimild úr lífi og landnámssögu íslendinga í Vestur-
heimi.
í stuttu máli verður ekki annað sagt en loforð boðs-
bréfsins um bókaval væru dyggilega efnd.
En þótt vel væri vandað til efnis og höfunda, og það
hafi vitanlega verið höfuðmarkmið útgefandans að færa
þjóðinni menningarverðmæti, gleymdi hann ekki hin-
um ytri búnaði bókanna. Kom honum þar að haldi
kunnátta og þekking í iðngrein sinni og sá heilbrigði
metnaður, að hefja íslenzka prentlist og bókagerð úr
þeirri lægð, sem hún var í. Bókasafn alþýðu var að ytri
gerð jafnvel enn meiri nýlunda í íslenzkum bókum en
að efni. Pappír var ágætur, prent bæði fagurt að gerð og
vandlega af hendi leyst. Bandið glæsilegt, og hér var
meira að segja tekið til að skreyta kápurnar með um-
gjörð um letrið og sumar þeirra prentaðar í litum. Mun
Oddur Björnsson hafa orðið einna fyrstur íslenzkra
bókaútgefenda, til þess að skreyta bókakápur að stað-
Titilblað af hinu vinseela
„Stafrófskveri“ Jónasar frá
Hrafnagili.
330 Heima er bezt