Heima er bezt - 01.11.1965, Blaðsíða 22

ARNOLD J. TOYNBEE:
Afríka - Me ginland í fæéingu
Nýlenduvandamálið er að mestu úr sögunni, en í þess stað
eru komin önnur viðfangsefni. Eitt hið mesta er hinn
hættulegi mismunur milli ráðamannanna og þegnanna.
að er ekki lengra síðan en á árunum milli heims-
styrjaldanna 1919-1938 að svo virtist sem Afríka
ætti enga sögu, og hefði ekki möguleika á að
eignast hana í náinni framtíð, af því að hún var
þá hjáleiga Vestur-Evrópu. Langmestur hluti Afríku
laut þá einhverju þessara fjögurra ríkja: Frakklandi,
Belgíu, Englandi eða Ítalíu. Hún var hjálenda þeirra,
bæði pólitískt og efnahagslega. Á árunum 1936-1941,
sem hin skammvinnu yfirráð ítala yfir Eþjópíu stóðu,
voru einungis tvö sjálfstæð ríki í Afríku, Suður-Afríka
og Líbería, og hvorugt þeirra var lýðræðisríki. í báð-
um ríkjum var mikill meiri hluti innborinna Afríku-
manna undirokaður af fámennum minnihluta innflytj-
enda. í Suður-Afríku er hinn ráðandi minnihluti hol-
lenzku- og enskumælandi menn af evrópskum ættum,
en í Líberíu eru það Ameríku-negrar, sem flutzt hafa til
Afríku. Enda þótt þeir séu afríkanskir að ætterni, og
þannig komnir aftur til ættlands síns, eru þeir jafnfram-
andi heimamönnum og hinir hvítu Suður-Afríkubúar í
sínu Iandi.
Suður-Afríka og Líbería hafa í engu breytzt á upp-
drætti Afríku, nema að því leyti, að í Suður-Afríku
hefur sundið milli drottnara og þræla bæði breikkað og
dýpkað, og spennan milli þeirra aukizt vegna hinnar
markvísu stjórnmálastefnu stjórnarklíkunnar. Alls stað-
ar annars staðar hefur orðið bylting á uppdrætti Afríku
síðan 1945. Einu leifarnar, sem eftir eru af nýlendum
Evrópumanna, eru eignir Portúgala, og smáspildur þær,
sem eru undir spænskri stjórn. Hinar víðáttumiklu ný-
lendur Belgja, Breta, Frakka og ítala, sem settu áður
svip sinn á kortið, eru horfnar, en í þeirra stað komin
sjálfstæð Afríku-ríki, nema aðeins Suður-Rhodesía.
Bretar eru tregir til að veita Suður-Rhodesíu fullt
sjálfstæði, fyrr en innbornum mönnum, sem eru í mikl-
um meirihluta, verði með stjórnarskrá veitt fullkomið
jafnrétti við hvíta menn, og þeim tryggð hluttaka í
þingi og stjórn í réttu hlutfalli við fjölda þeirra. Án
þess, yrðu negrar Suður-Rhodesíu algerlega komnir upp
á miskunn hins litla, hvíta minnihluta.
Eins og nú standa sakir standa Suður-Rhodesía, Suð-
ur-Afríka og nýlendur Portúgala fremst í sviðsljósi
heimsmálanna í Afríku, af því að þar er háð lokabar-
áttan í nýlendustefnu Evrópuþjóða í álfunni. Af öllum
hinum vanþróuðu löndum Afríku, er það Suður-Rho-
desía ein, sem virðist geta náð því, að innborinn meiri-
hluti taki völdin án þess um ógnaröld verði að ræða í
sambandi við valdatöku hans. I Suður-Rhodesíu er flokk-
ur hvítra manna, sem nýtur álits og áhrifa, sem gerir sér
ljóst, að þeir skuli vinna saman með hinum þeldökku
Afríkumönnum.
I portúgölsku nýlendunum og Suður-Afríku er út-
litið alvarlegra, því að þar vinna yfirvöldin markvist að
því að brjóta niður allar brýr, sem legið gætu til vin-
samlegra samskipta þjóðanna. Sérstaklega virðist Suður-
Afríka stefna beint að ægilegum harmleik. En þessi ríki,
sem Evrópumenn ráða eru undantekning, og baráttan,
sem hinn innborni meirihluti heyir, mun fyrr eða síðar
leiða til sigurs, hvort sem hann verður unninn á frið-
samlegan hátt eða með ofbeldisaðgerðum. Hin mikil-
væga staðreynd í nútíma málefnum Afríku er, að í lang-
mestum hluta álfunnar heyra yfirráð Evrópumanna til
fortíðinni, og það kemur til að ráða úrslitum um fram-
tíðina.
Flest Afríkulönd hafa nú öðlazt sjálfstæði. Hin sam-
eiginlega reynsla þeirra, að þau urðu að berjast ákaft
fyrir sjálfstæði sínu, tengir þau saman. Og þetta er ekki
sameiginleg reynsla þeirra einna, hin ungu Asíuríki hafa
sömu reynslu að baki. Uppgjöf nýlenduvaldsins er ekki
sérstætt Afríku fyrirbæri, það hefur gerzt um heim all-
an.
Þegar vér lítum á uppdrátt af allri jörðinni, og hversu
skipt er löndum og höfum, virðist Afríka vera samstæð-
ust allra heimsálfanna, og sú sem mest væri út af fyrir
sig. Síðan Súez-skurðurinn var grafinn fyrir nærri því
heilli öld, hefur Afríka raunverulega verið eyja. „Áf-
ríka fyrir Afríkumenn,“ var því náttúrlegt vígorð for-
ystumanna hinna nýfrjálsu þjóða, sem þeir æptu einum
rómi, eftir að þær höfðu öðlazt sjálfstæði sitt. En tím-
inn líður, og nú þegar evrópsk yfirráð heyra sögunni
til, hefur vígorðið „Afríka fyrir Afríkumenn“ fengið
tvíræða merkingu. Hvaða Afríkumönnum á álfan að
heyra til er spurningin, sem ýmsir Afríkubúar hljóta að
406 Heima er bezt