Heima er bezt - 01.06.1972, Blaðsíða 7

Melaferð frá He rjól fsstaðabúenclum
um síðustu aldamót
eftir H annes Hjartarson á Herjólfsstöðum
Lagt var af stað frá Herjólfsstöðum mánudaginn
í 21. viku sumars klukkan 6 að rnorgni. Fóru
fjórir menn frá hvorum bæ til melskurðar og
auk þess húsráðandi frá öðrum bænum, til þess
að sækja hestana, sem „melafólkið“ reið — en svo var
venjulegast það fólk nefnt, er melinn skar, meðan það
vann að því. Lagt var upp með nesti og nýja skó, nóg
af sigðum og áhald til þess að hita kaffi. Var þessi ferð
mikið tilhlökkunarefni fyrir okkur unglingana, og þótt-
umst menn að meiri, er við höfðum verið viku við mel-
skurð frá heimilum okkar og legið á nóttunni í lélegu
sæluhúsi í melunum, en það þótti okkur mest um vert.
Þegar út í Bólhraun kom — en þar var melurinn tek-
inn — fór kvenfólkið og unglingar að skera, en karlmenn
að gera við „melakofann,“ svo var sæluhúsið nefnt. Var
húsið þannig gert, að veggir voru hlaðnir úr hraun-
grjóti og sperrur settar á veggina og reft yfir, síðan
settur melur og torf, flutt að heiman, í þakið. Var það
ekki haft hærra en svo, að menn gátu staðið uppréttir
undir mæni hússins; var það gert af því að þak og veggir
blésu fremur upp, ef hærra var. Fór nú sá heim með
hestana, er farið hafði til að sækja þá, en allt melafólkið
tók að keppast við að skera melinn. Vorum við ungl-
ingamir látnir, auk þess að skera, tína saman hendurnar
og leggja í parta, en karlmennirnir bentu partana og
báru þá saman í hrúgu, er kallað var „melskrúf.“ Vora
bornir saman í það einn eða fleiri hestburðir, eftir því
hversu melurinn var þéttur. Vann fólkið frá báðum
heimilunum í samvinnu, þannig að allt var unnið í fél-
agsvinnu og lögðu báðir jafnmarga menn til vinnunnar,
og skiptu svo melnum jafnt, þá er hann var tekinn upp
til flutnings. Var sama um fleiri verk að segja hjá Her-
jólfsstaðabúendum á þeirri tíð að þeir unnu oft þess hátt-
ar félagsvinnu. Var nú unnið þannig til miðdegis. og fór
sá, sem hitaði kaffið lítið eitt fyrr frá vinnunni, til þess
að útbúa hlóðir og kveikja upp eldinn, en þá var hitað
úti, þar sem fólkið vann. Var því næst borðaður matur,
drukkið kaffi og rætt saman með glensi og gamnyrðum.
Var matmáls- og hvíldartíminn ein klukkustund. Var
síðan unnið fram til kvölds, unz svo var dimmt orðið,
að ekki sá til að skera. Þá var haldið til náttstaðar, og
fóru menn að taka sér rúm í kofanum og lagfæra það,
sem þeir ætluðu að liggja á; en það var buska (uppblásn-
ar melarætur) og skinn eða poki ofan á; fyrir yfirsæng
höfðu menn brekán, en fyrir hiifðalag utanyfirföt sín.
Leið fólkinu þarna furðu vel. Hafði það nógan hita,
svona margt í litlum kofa. En margur kvartaði að
morgni um, að hann væri þreyttur af að liggja.
Var nú farið til vinnu, þá er vinnubjart var orðið, og
fór kokkurinn að hita kaffið, þegar hitt fólkið fór að
skera. Svo þegar kaffið var tilbúið, kallaði hann fólkið
saman og veitti því. Var síðan farið til vinnunnar aftur,
og unnið þar til að þeir, sem fluttu melinn heim, voru
komnir með lestirnar. Fóru nú tveir karlar af melafólk-
inu til þeirra, til þess að hjálpa þeim til að búa upp á
lestirnar. Var það búið klukkan 10 og fóru nú lesta-
rnenn heim til bæja, er var hálfrar annarrar stundar ferð,
en melafólkið fór að matast. — Var síðan unnið eins og
fyrri daginn, unz kvöld var komið.
Næsta morgun var komin austanrigning. Það þótti
melamönnum eitt hið versta, að fá rigningu í melunum.
Var það af því, að ef melurinn var skorinn blautur, var
hann svo þungur til flutnings, en kornið verra til
geymslu og í þriðja lagi var illfært fyrir fólkið að vinna
í rigningu og verða blautt, þar sem það varð að liggja á
nóttunni í öllum fötunum. Var því legið inni í kofan-
um allan daginn, því að illveður var, og alla næstu nótt.
Þegar fram yfir miðnótt kom, vöknuðu menn við það,
að fólk var komið að kofanum. Var kofinn opnaður í
skyndi og fólkinu boðið inn. Var það melafólk frá
Holti og fleiri bæjum. Hafði það legið í tjaldi, langt frá
kofanum, en veðrið var svo mikið, að tjaldið rifnaði
upp og varð ekki tjaldað aftur, og flýði fólkið því í
kofann til okkar. Varð nú hver maður að sitja uppi, því
að fólkið var orðið svo margt í kofanum, að það gat
ekki legið, það sem eftir var nætur og frarn að hádegi
næsta dag. Var þá glatt á hjalla, þrátt fyrir það að kof-
inn væri nú tekinn að leka mjög. En gott þótti öllum,
þegar óveðrið minnkaði, og þutu þá út og fóru að skera
af miklu kappi. Vann sama fólkið að þessu verki, það
sem eftir var vikunnar, og var flutt heim á hverjum
degi.
A laugardagskvöldið fóru menn heirn til bæja; allir
fegnir því, að vera búnir að ljúka þessu verki, sem er
talið með erfiðari verkum, aðallega sökum þess, að
mönnum verður svo illt í bakinu af því, að vera alltaf
hálfbognir. En að öðru leyti þvkir flestum það skemmti-
legt.
Þessu líkt að flestu leyti gengu melaferðirnar til ár-
lega, og var á þessum tíma (einni viku) aflað af þessu
fólki, 8 mönnum, 50—80 hestburðir af mel, eftir því
hve þéttur hann var og þroskaður.
Heima er bezt 187