Heima er bezt - 01.06.1973, Page 27

um vinn ég afrek í bardaga, en stundum er þátttaka
mín gráthlægileg.
Mér er enn í fersku minni, þegar ég sá Hörð Hólm-
verjakappa í hans síðasta bardaga, er Kjartan Hölluson
ginnti hann og aðra Hólmverja í land. Mikið fannst
mér Hörður fimur maður, hann stökk hvað eftir annað
yfir herfjöturinn, sem óvinir hans umluktu hann með,
og litlu munaði að hann slyppi. Ég ætlaði mér að veita
honum lið, var stökkvandi um í námunda við bardaga-
garpana; en þetta var eins konar prívat stökk hjá mér,
því enginn maður var í kringum mig. Ég reyndi hvað
ég gat að komast í bardagann, en í hvert skipti sem
mér ætlaði að takast það, var mér kippt harkalega
til baka. — Sterkur grunur leikur á því, að þar
hafi draummaður verið að verki. Að lokum varð ég
svo sár og gramur yfir getuleysi mínu, að ég henti mér
örmagna niður á jörðina og grét, en þá fannst mér, að
bardagamennirnir gerðu hlé á bardaganum og litu stein-
hissa á mig. Feginn varð ég þegar ég vaknaði í það
skiptið.
Ég er búinn að vera svo oft viðstaddur Njálsbrennu,
að um tíma fannst mér það vera orðin atvinna mín að
horfa á hana. Stundum var ég hætt kominn, en alltaf
slapp ég á sama hátt og Kári Sölmundarson, með því
að stökkva fram af þekju brennandi bæjarins. Hans há-
göfgi virtist þó alls ekki veita mér neina athygli, þótt
við svifum þarna hlið við hlið í loftinu; ég var þó hinn
vígalegasti, með nakinn brandinn í hendinni og sviðið
hár og skegg. Svo var mér farið að leiðast að horfa á
þessa sögufrægu brennu, að ég fór að velta því fyrir
mér, hvort ekki væri unnt að fjarlægja arfasátuna, sem
brennumenn notuðu til íkveikjunnar. Ég þóttist vera
sniðugur, þegar ég fékk Sæunni kerlingu í lið með mér
til verksins. Þeir, sem lesið hafa Njálssögu vita, að þessi
kerling var alltaf að nauða um það, að arfasátuna þyrfti
að fjarlægja. Orðlengi ég ekki frásögnina, nema hvað
það stóðst rétt á endum, að við Sæunn höfðum komið
skrælþurru arfaruslinu í burtu, er brennumenn bar að.
Mér fannst ég vera á gægjum í öruggum stað, og það
hlakkaði í mér að sjá, hvað Flosi og aðrir brennumenn
tækju nú til bragðs. En viti menn, eldurinn kviknaði
samt. Eftir þetta steinhætti ég að freista þess að hafa
áhrif á gang sögunnar.
Ég hef líka verið í fylgd með Agli gamla Skallagríms-
syni. Það var svo afskaplega gaman að virða hann fyrir
sér, hann var nefnilega svo forljótur, að mér var star-
sýnt á hann. Fégræðgi karlsins var líka alveg makalaus.
Hann var hreinn meistari í því að gúkna yfir fé, sem
hans nánustu var líka ætlað, t. d. fébótunum, sem Aðal-
steinn konungur lét honum í té eftir fall Þórólfs bróður
hans. Eða andlits-leikfimi karlsins í höllu Aðalsteins!
Þar lét hann aðra augabrúnina vera upp í hársrótum
en hina niðri á kinn.
Draummaður hefur sannfært mig um, að áfengis-
vandamál ungmenna eru ekki ný á íslandi, þau byrjuðu
með Agli. Skalla-Grímur faðir hans vildi ekki lofa hon-
um að fara í boð til Ingvars afa, af því honum
fannst strákur alveg nógu fyrirferðarmikill þó hann
drykki sig ekki fullan. Egill var þá þriggja ára. Strákur
kom þó sínu fram og komst í boðið, og þar orti hann
snjallar vísur og líkingaauðugar. Síðan hrakaði skáld-
skapargáfunni, og sjö ára orti hann hálf barnalegar vís-
ur svo sem „Það mælti mín móðir, að mér skyldi kaupa
fley og fagrar árar, halda á brott með víkingum“. Með
aldrinum náði Egill sér þó aftur á strik í skáldskapn-
um, og fékk fyllilega þann þroska, sem hann hafði í
afa-veizlunni góðu.
Draummaður virðist hafa mikla unun af því að ganga
fram af mér. Um daginn heyrði ég mikinn músíkmann
vestur á fjörðum halda því fram í útvarpinu, að forn-
kvæðin hefðu verið sungin þegar þau voru flutt. Nótt-
ina eftir var ég kominn í veizlu mikla í kóngsgarði úti
í Noregi. Einhver skeggjaður í skrautlegum klæðum var
að flytja konungi drápu, og kvæðamaður söng hana við
popp-Iag.
— Nei, nei, fannst mér ég segja, — þetta er ekki hægt.
Hvað á það að þýða að blanda saman poppi og forn-
sögum?
— O, þetta er nú skylt.
— Skylt?
— Já, hefurðu aldrei hugleitt það? Fornmenn fluttu
út lofsöngva um konunga og frægðarmenn til að afla
sér fjár og frama, rétt eins og poppararnir okkar ætla
sér með plötuútgáfu sinni. Fornsögur voru upphaflega
settar saman fólki til skemmtunar, svo er og með poppið.
— Jahá, segi ég. — Mér finnst þó dálítið skrítið að
blanda þessu saman. Mér hefur verið kennt, að fornsög-
umar séu undirstaða þjóðlegs menntalífs okkar og eini
skerfurinn, sem okkur hefur auðnazt að leggja til heims-
menningarinnar. Erlend stórskáld eiga. að hafa sótt
þangað hugmyndir í beztu verk sín, en mér finnst popp-
ið oft gráthlægilegt og jaðrar stundum við hreint buull.
— Hefurðu þá áttað þig á því, að poppið er á góðri
leið með að vinna sér sess í menningunni?
— í menningunni? Ég hef nú bara htið á þetta sem
einn þátt skemmtanaiðnaðarins nú á dögum.
— Ja, það getur verið. En mjög margt í þessari svo-
kölluðu menningu hefur upphaflega átt rætur í skemmt-
unaratriðum, svo er um ýmiskonar söngva og dansa, já,
svo og fornsögurnar eins og ég sagði áðan. Einn góðan
veðmrdag tilheyrir það svo liðinni tíð og er orðinn hluti
af þessari margumtöluðu arfleifð. Poppið er ekki ís-
lenzkt, en þú mátt ekki horfa fram hjá því, að íslend-
ingar hafa alltaf verið opnir fyrir menningarstraumum
erlendis frá, fyrst og fremst Norður-Evrópu og Frakk-
landi. Riddarasögur, rímur og fleira, sem þjóðlegast er
talið, hefur fengið lífsandann frá þessum slóðum. I dag

Mllffll
RITSTJÓRI EIRÍKUR EIRÍKSSON
Heima er bezt 207