Heima er bezt - 01.06.1973, Qupperneq 35

RÓKAHILLAN
Jóhann M. Bjamason: Brasilíufaramir.
Akureyri 1972. Bókaútgáfan Edda.
Við, sem komnir erum á efri ár, minnumst þeirra daga, þegar
Brazilíufarar Jóhanns Magnúsar komu á markaðinn, og með hví-
líkum fögnuði þeim var tekið. Þarna voru samankomin hin furðu-
legustu ævintýri, sem líkja mátti til Þúsund og einnar nætur og
íslenzktir hugsunarháttur og hetjusaga, því að íslendingarnir, sem
sagan er af, létu sér hvorki bregða við erfiði né voveiflega hluti,
enda ruddu þeir sér braut til gæfu og gengis i hinu fjarlæga landi.
Þetta var lestrarefni, sem heillaði unga og gamla í þann tíma. Nú
eru Brazlíufararnir komnir á prent í þriðja sinn, og ævintýrin eru
hin sömu og frásögnin jafn spennandi, mér liggur við að segja
heillandi. Þess er því að vænta, að þeim verði vel tekið sem fyrr,
þótt tímar séu breyttir og bókasmekkur annar en við fyrstu út-
komu þeirra. Þeir svíkja engan, sem vill njóta stundar við lestur
skemmtilegrar bókar. Þess má geta, að Brazilíufaramir eru 3. bindi
í heildarritsafni J. M. B., sem alls er áætlað 7—8 bindi.
Friðrik Guðmundsson: Endurminningar I.
Rvík 1972. Víkurútgáfan.
Fyrir um 40 árum birtust í Heimskringlu endurminningar Frið-
riks Guðmundssonar, og voru þær síðan gefnar út í bókarformi
vestan hafs í tveimur bindum, en ekki náðu þær verulegri út-
breiðslu hér heima. Höfundurinn, sem var alinn upp á Hólsfjöll-
um, en bjó síðan góðu búi á Langanesi, fluttist vestur um haf á
miðjum aldri og skrifaði endurminningar sínar á gamalsaldri og
þá orðinn blindur. Voru skriftimar og upprifjan minninganna
dægrastytting hans. Ber bókin þessa glögg merki. Það er létt að
skilja, hvilík vandkvæði eru á ritstörfum, þegar ekkert er hægt að
lesa, sem úr pennanum eða frá ritvélinni kemur. Höfundur var
athafnasamur bóndi og forystumaður um flest félagsmál sveitar
sinnar, duglegur og vel gerður í hvívetna. Hann hefir ánægju af
að segja frá og er furðulega minnugur um margt, og hefir frá
mörgu að segja auk hins daglega lífs, svo sem ferðalögum og
kynnum af þjóðkunnum mönnum, sr. Amljóti Ólafssyni o. fl.
Hinsvegar eru nokkrar skekkjur, bæði í mannanöfnum og öðru,
sem skylt hefði verið að laga nú í nýrri útgáfu. Oft er höf.
þreytandi langorður, því að hann er ekki einungis að segja sögu
sína, heldur einnig að skýra frá viðhorfum sínum og dómum um
menn og málefni, gætir þar og nokkurra endurtekninga, sem unnt
hefði verið að laga, án þess að breyta verki höfundar. En allt um
þetta er bókin merk og læsileg, og lesandinn hlýtur að dást að
þreki höf., sem óvanur ritstörfum fær skrifað slíka bók blindur á
gamalsaldri. Slíkt mundu fáir leika eftir. Gils Guðmundsson hefir
annast útgáfuna.
Sýslu- og sóknalýsingar Eyjafjarðarsýslu.
Akureyri 1972. Sögufélag Eyfirðinga.
Naumast munu nokkur safnrit liðinna alda vera jafn yfirgrips-
mikil og fræðandi um land og þjóð sem Jarðabók Árna Magnús-
sonar og Páls Vídalíns og Sókna- og sýslulýsingar þær, sem Hið
íslenzka bókmenntafélag safnaði til um 1840 að frumkvæði Jón-
asar Hallgrímssonar og fékk presta landsins til að semja. Jarða-
bókin er löngu prentuð hjá Fræðafélaginu í Kaupmannahöfn, en
sóknalýsingarnar hafa flestar legið geymdar og grafnar suður í
Landsbókasafni. Bókaútgáfan Norðri gaf þó út lýsingar Húna-
vatnssýslu og Skagafjarðar fyrir allmörgum árum, og síðan hafa
ýms átthagafélög hafizt handa, hvert um sína sveit, og loks á sl.
ári Eyfirðingar. Lýsingar Eyjafjarðarsýslu er allmikil bók. Hefir
Magnús Kristinsson menntaskólakennari annast útgáfuna af mik-
illi vandvirkni. Eins og gefur að skilja, eru einstakar lýsingar mjög
misjafnar. Prestarnir, sem sömdu þær eftir spurningum þeim, sem
Bókmenntafélagið sendi til þeirra, voru misjafnlega ritfærir, mis-
jafnlega kunnugir staðháttum og viljugir að leysa verkið af hendi.
En allar gefa lýsingamar merkilega mynd af landi og fólkinu.
sem það byggði á þeim tíma. Það er ekki aðeins, að lýst sé lands-
lagi og staðháttum með fjölda ömefna, sem nú eru sum glötuð,
heldur kynnumst vér þar búskaparháttum, húsakynnum, menn-
ingarástandi og skemmtunum fólksins, og ótalmörgu öðru. Með
því að lesa sóknarlýsingarnar vel, getum vér greiðlega heimsótt
byggðina fyrir nær hálfri annarri öld. Eins og ég gat fyrr, eru
lýsingarnar misjafnar að gæðum. Af öllum þeim ber lýsing sr.
Jóns lærða af Möðruvallasókn í Hörgárdal; hún er með þeim
ágætum, að fátítt er. Hygg ég af kynnum mínum af sóknalýsing-
unum sem heild, að hún muni vera hin bezta þeirra. Það var
gott verk og þarft af Sögufélagi Eyfirðinga að gefa þetta rit út.
Vitanlega vekur það mestan áhuga Eyfirðinga heima og heiman,
en allir, sem kynnast vilja sögu vorri og menningu á liðinni tíð,
lesa hana, sem og aðrar sóknalýsingar, sér til ánægju, og fræði-
mönnum eru þær ómetanlegar.
Gréta Sigfúsdóttir: Fyrir opnum tjöldum.
Rvík 1972. Bókaverzlun Sigfúsar Eymundssonar.
Skáldsaga Grétu Sigfúsdóttur Bak við byrgða glugga, um hernáms-
árin í Noregi og út kom fyrir nokkrum árum, vakti mikla athygli.
Þessi saga er framhald hennar og fjallar um eftirstríðsárin, en
vettvangurinn er Þýzkaland. Sagan bregður upp hrollvekjandi
myndum af þeim hörmungum, sem fólkið átti við að búa, en
segir um leið frá taumlausum ástríðum og hreinni ást og góðvild.
Hún er þannig full af andstæðum. Sumir atburðir virðast þar með
miklum ólíkindum, en hvað getur ekki gerzt á slíkum tímum, og
lesandinn hefir á tilfinningunni, að sannir atburðir séu þar að
baki. Sagan verður eftirminnileg hverjum, sem les, og má hiklaust
teljast til merkari skáldsagna ársins, enda þótt hún hafi ekki
hlotið náð fyrir augum bókmenntafræðinganna, en kannske er það
hennar mesti hróður.
Kristleifur Þorsteinsson: Úr byggðum Borgarfjarðar II.
Rvík 1972. Leiftur hf.
Sagnaþættir Kristleifs Þorsteinssonar úr Borgarfirði eru löngu
þjóðkunnir og eru nú að koma út í annarri útgáfu, sem sýnir bezt
vinsældir þeirra. Enda eru allir ósviknir af þáttum Kristleifs. Frá-
sögnin er traust, þróttmikil og rammíslenzk, og með efnið þannig
farið, að lesandinn sér liðinn tíma rísa upp með holdi og blóði.
Margar mannlýsingar eru þar snjallar, þótt þjóðháttalýsingarnar
standi þeim framar og verði áreiðanlega langlífari. Þessari útgáfu
fylgir nafnaskrá, og er það til mikilla bóta.
St. Std.