Heima er bezt - 01.05.1976, Blaðsíða 5

ur eftir eitthvað gott, er menn hafa verið á fundi hans,
veldur því góðvild hans og sanngirni, skýrleiki í hugs-
un og góðlátleg gamansemi.
Það gat ekki farið framhjá mér, að Benedikt væri einn
af fremstu góðbændum hér um slóðir, sem hafði átt
drjúgan þátt í framförum og velgengni sveitar sinnar.
Hann hafði breytt jörð sinni úr koti í stórbýli, en þó
jafnframt gefið sér tóm til að vera í fararbroddi í fél-
agsmálum svcitarinnar. Af þessum sökum heimsóttum
við hann, til að fá hann til að segja okkur eitthvað af
æfi sinni handa Heima er best.
Benedikt fæddist á Veigastöðum á Svalbarðsströnd
19. nóvember 1894. Foreldrar hans voru Baldvin Jó-
hannesson, ættaður úr Reykjadal og Guðlaug Bene-
diktsdóttir Ámasonar Benediktssonar á Gautsstöðum
á Svalbarðsstriind. Var Benedikt á Gautsstöðum fræði-
maður og átti gott safn bóka, sem þó tvístraðist eftir
lát hans. Bjuggu foreldrar Benedikts á Veigastöðum alls
í 25 ár (1887—1912). Þaðan fluttust þau að Efri-Dálks-
stöðum, ásamt fimm börnum sínum. Hafði Baldvin tek-
ið jörðina á leigu til 10 ára, og hugðu þau hjón gott til
að búa þar um sig, en brátt syrti í lofti. Baldvin veiktist
af heilablóðfalli eftir hálfs árs búskap þar, og var
óvinnufær upp frá því.
— Verður þú þá þegar fyrirvinna heimilisins Bene-
dikt?
— Já, það kom af sjálfu sér, tvær systur mínar, Aðal-
heiður og Elinbjörg voru að vísu eldri, en Ingólfur
bróðir minn einu og hálfu ári yngri. Við ætluðum að
halda búskapnum áfram í sameiningu. Um opinbera
styrki var ekki að ræða þá, enda hefðum við ekki þegið
neitt slíkt, þó að í boði hefði verið, fundist það sama
og að þiggja af sveit, og þú mannst víst, hvernig á þá
var Iitið, sem það gerðu. En allt hefði þetta þó getað
farið vel, en fleiri erfiðleikar steðjuðu að. Ingólfur
bróðir minn veiktist af berklum og dó 1916, Og stálpuð
systir úr sama sjúkdómi ári síðar. Við vorum nú aðeins
tvö systkinin eftir heima, en meðan við vorum öll var
oft glatt á hjalla þrátt fyrir mikla vinnu. Húsakynni
voru rúmgóð, þótt húsið væri raunar hjallur, og einu
sinni fundum við upp á því, að leika þar úr Manni og
konu, og buðum þeim af nágrönnunum að koma, sem
það vildu, kvöld eftir kvöld. Þessar leiksýningar þótt-
ust takast vel. Ingólfur bróðir minn lék Grím meðhjálp-
ara og Hjálmar tudda. Og eins vel hefi ég ekki séð
farið með hlutverk meðhjálparans síðan. Ég er sann-
færður um að Ingólfur hefir verið efni í afbragðs
gamanleikara. Ég þótti hinsvegar góður lesari, las mik-
ið upphátt og geri raunar enn fyrir konuna á kvöldin.
— Það hefir sennilega ekki orðið mikið tóm til skóla-
náms undir þessum kringumstæðum?
— Nei það var eitthvað annað. Mig Iangaði um skeið
til að fara í Gagnfræðaskólann á Akureyri, og áttu tveir
menn mikinn þátt í að kveikja þá löngun í mér, voru
það þeir Jóhann Einarsson frá Laufási, og Lúðvík Þor-
grímsson, síðar barnakennari á Jökuldal, en hann var
þá í gagnfræðaskólanum, en þeir unnu þrjá daga með
okkur á Veigastöðum við hagagirðinguna, sem gerð var
Guðlaug Benediktsdóttir. Baldvin Jóhannesson.
fyrir neðan fjallið og skildi að engjar og heimalönd og
almenninginn fyrir ofan. Þeir eggjuðu mig mjög á að
fara í skólann. En árið eftir að ég var fermdur fór ég
í unghngaskóla, sem Bergvin heitinn Jóhannsson hélt
hér á Dálksstöðum. Ég hafði mjög gott af þessum skóla,
þótt ekki stæði hann nema í sjö vikur. Bergvin hafði
verið í Verslunarskólanum, lært þar vel reikning og var
ágætur reikningsmaður sjálfur. Kenndi hann okkur
undirstöðu í bókhaldi og reikningi. Hann lét okkur
einnig halda málfundi einu sinni í viku, og skyldum
við skipta milli okkar, hver væri formælandi, fundar-
stjóri og ritari. Mér var falið að geyma fundargerðirn-
ar og á ég þær einhversstaðar enn. Ekki var ég ræðu-
maður á þeim tímum, en þarna voru rædd ýmis fram-
tíðarmálefni sveitarinnar, og varð okkur það góð æf-
ing. Ég er þessum skóla mjög þakklátur.
— Og hvernig byrjaði svo þinn búskapur?
— Faðir minn hélt ábúð á jörðinni í 10 ár. Afgjaldið
var 150 krónur og þótti raunar brjálæði, að taka jörð-
ina fyrir þetta. En þegar 10 árin voru liðin var aðeins
um tvo kosti að ræða, að kaupa jörðina eða fara brott.
Mér var kunnugt um mann, sem hafði hug á að eignast
hana, og að hann hafði peningaráð. Jörðin átti að kosta
14 þúsund krónur og greiðast á tveimur árum, þar af
fimm þúsund þegar í stað. Það þýddi lítið fyrir bónda
að fara í bankana þá, til að fá lán, hvað þá heldur strák
eins og mig. Ég fór þó til Júlíusar bankastjóra Sigurðs-
sonar, en hann talaði ekki einu sinni við mig. Ég fór
víða til að fá lánað, en allt til einskis. Þá brá ég á það
ráð, að ég seldi búið af jörðinni og heyið af túninu. Það
bjuggust nú margir við því í fyrstu að ég færi á haus-
inn með þetta allt, og kaupandi var reiðubúinn með
peningana, þegar ég hrykki upp af standinum. Við átt-
um 100 fjár, sem við seldum, áttum þá 9 ær eftir og
eina eða tvær kýr. Jakob Björnsson á Svalbarðseyri
seldi fyrir mig heyið á 21 krónu hestinn, og loks fékk
ég 3.000 krónur lánaðar suður í Söfnunarsjóði, útvegaði
Ingólfur Bjarnarson alþingismaður í Fjósatungu þær,
Heima er bezt 149