Heima er bezt - 01.06.1981, Blaðsíða 14

ríkisstjórnin féllst á, og síðar var birt,
með konungsbréfi. Margt merkilegt
er að finna í lögum þessum. í 7. grein
stendur m.a.: „Á öllum hinum lengri
fjallvegum, þar sem verulegum vega-
bótum verður eigi við komið skal þó
til leiðbeiningar ferðamönnum í hríð
og dimmviðri hlaða vörður úr stórum
steinum svo háar og þéttar, að jafnan
sjáist tvær samtímis, enda þótt dimmt
sé í lofti. Ennfremur skal sýslumaður
gangast fyrir því með bestu manna
yfirsýn, að sæluhús séu reist báðum
megin við slíka fjallvegi, ef langt er til
byggðra býla, þar sem ferðamenn geti
leitað hælis að vetrarlagi, er í nauðir
rekur. f hús þessi skal flytja nokkurn
forða af heyi og eldsneyti úr næstu
sveitum gegn því að þeir, sem láta
slíkar nauðsynjar í té, fái lítils háttar
þóknun frá sérhverjum ferðamanni,
sem ferðast á þeim árstíðum er sælu-
húsanna er þörf. Þóknun þessa
ákveður amtmaður og jafnframt í
hvaða mánuðum hún skuli innt af
hendi og hverjir skuli hljóta hana, allt
eftir nánari ákvörðunum sem stað-
hættir og ástæður útheimta.“ Þó að
segja megi að hér væri höfðinglega úr
hlaði riðið af hálfu stjórnarvalda varð
minna úr framkvæmdum. Raunar
mun eitthvað hafa verið unnið að
vegabótum fyrst í stað, en aðeins inn-
an sveitar og vafalaust í smáum stíl.
Árið 1776 ríður Pétur Þorsteinsson
sýslumaður Sprengisand fram úr
Bárðardal. Sextán árum seinna ritaði
hann svo um ferð sína: „Almæli er að
í suðvestri langt fram frá Mývatni sé
forn vegur yfir þann langa og nafn-
kennda fjallgarð Ódáðahraun, ruddur
og varðaður, sem leiði frá Mývatns-
öræfum að austan og vestur á hér um
miðjan Sprengisand, og þess vegna
eftir afstöðunni hlýtur að vera áður-
sagðri vegalengd ef ei betri eður eins
góður, þá þó mikið styttri fyrir þing-
menn úr Múlasýslu, einkum nær þeir
fengi ferjuflutning yfir Jökulsána
undan Möðrudal eður framar.“
Eftir för Péturs hyggja Skálholts-
biskupar á ferðir um Sprengisand á ný
eftir nokkurt hlé. Árið 1779 ríður
Hannes bisk. Finnsson þar um. Segir
hann svo um ferð sína: „Hinn 28. dag
júlí mánaðar 1779 ferðaðist ég frá
biskupssetrinu Skálholti um mjög
langan og torsóttan veg, kallaðan
Sprengisand, sem vegna lengdar
sinnar, alls 30-50 mílur, hættulegra áa
og 10 mílna langs kafla, þar sem
hvergi sést stingandi strá, — var um
fjóra áratugi því sem næst aldrei far-
inn, en hefur nú hin síðustu ár verið
farinn að nýju af fáeinum mönnum.“
í þessari yfirreið sinni reyndi Hannes
biskup að verða einhvers vísari um
Ódáðahraunsveg. Hann ritaði eftir
þessa ferð sína bréf til Stefáns amt-
manns 8. maí 1790: „Þegar ég í það
sinn var í Austfjörðum (1779) spurðist
ég fyrir um þessa vegu þ.e. Ódáða-
hraun, en fékk ekkert upplýsanlegt
svar. Þá var nýafstaðin tilreynsla sál.
sýslumanns Wium að finna upp aftur
veg þann er Sámur reið. Var mér for-
talið, að sál. sýslumaður hafi fengið
með sér 12 menn, en ekkert planlagt
til ferðarinnar, þvert á móti nestað sig
of vel með áfengum drykk, og hefði
því hann og fylgjarar farið víðs og
villir vegar, en einskis vísari orðið.
Sagt var mér að um Ódáðahraunsveg
væri öll von undir því komin, hvort
menn fyndu vað ofarlega á Jökulsá í
Axarfirði eða ekki, að til forna hefði
verið brú undir vatni eður svo kallað
mjótt brot, sem menn hefðu yfir farið
á hestum, hvert brot nú væri grunur,
Varða staðsett.
hvort óskert væri, eða hvort það væri
finnanlegt..“
Árið 1787 skrifar Stefán amtmaður
Þórarinsson á Möðruvöllum i Hörg-
árdal, rentukammerinu og segir þar
að af þeim 300 ríkisdölum sem veittir
hafi verið til að endurreisa eyðibýli i
Norðursýslu, séu enn óeyddir 49 rd.,
sem ekki þurfi að nota til þess. Amt-
maður fer fram á að hann fái leyfi til
að ráðstafa þessari fjárhæð, og segir
það muni koma almenningi að sem
bestum notum, að verja henni til að
leita að hinum týnda, en mjög stutta
vegi, sem fornar sögur segja að legið
hafi yfir hin víðáttumiklu öræfi á milli
Suðurlands og Múlasýslu, og þeir er
bjuggu í Múlasýslu hafi farið þessa
leið árlega fyrr á öldum þegar þeir
riðu til Alþingis. Nú er þessi vegur
löngu aflagður og týndur, og þess
vegna verði þeir sem ætla til Suður-
lands og ferðast að austan, að fylgja
byggðum annaðhvort að sunnan eða
norðanverðu, og sú ferð taki að sum-
arlagi a.m.k. 14 daga til Þingvalla og
einum degi lengur til Bessastaða. Ef
mögulegt væri að finna þennan beina
og stutta öræfaveg, yrði líklega hægt
að komast þá leið úr Múlasýslu til
Þingvalla á 7-8 dögum, og skorar
amtmaður á stjórnarráðið að sjá
hversu mikill ávinningur það gæti
orðið samgöngumálum almennings
og embættislegum yfirreiðum ef veg-
urinn fyndist, og fært reyndist að
hefja ferðir um hann að nýju. Amt-
maður segist mjög oft hafa hugsað
þessi mál, og þá sérstaklega í tilefni af
erindisbréfi Landsnefndar 1770 og
oftast litið svo á að það tækist að finna
veginn. Og í austurför sinni þá um
sumarið hefði það álit styrkst. Bændur
á Fjöllum höfðu einnig verið sam-
mála um, að auðvelt mundi að finna
hinn forna veg og sumir þeirra höfðu
verðið fúsir að freista þess að finna
hinn forna Ódáðahraunsveg.
Þann 30. mars árið 1790 svarar
stjórnin amtmanni og samþykkir til-
lögur hans um að leita að hinum
týnda vegi, og skildi sú leit hefjast á
sumri komanda. Bréf stjórnarinnar
barst amtmanni svo seint að fresta
varð framkvæmdum það sumarið.
Vorið 1791 hefst leit Bjarna Jóns-
sonar hreppstjóra á Draflastöðum í
198 Heima er bezl