Heima er bezt - 01.06.1981, Page 16

Báðar myndirnar á þessari síðu eru af
„Brœðraklifi“, einstigi á vesturbarmi
Hafragjár.
suður og vestur yfir Dyngjufjöll. Þeg-
ar þeir voru komnir að lækjardrögum
sem frá fjöllum falla austan við
Dyngjufjöll skiptu þeir liði og fóru þá
tveir suður í Vaðöldu og svo niður
með Jökulsá, en þrír yfir Dyngjufjöll
ytri og á Heilagsdal, og þaðan gamla
brennisteinsveginn frá Fremrinámum
og til byggða.
Þessi ferð var athyglisverð af ýms-
um ástæðum. Hún ber glöggt vitni um
útilegumannatrúna, sem var svo rík,
að þrátt fyrir það að þeir félagar yrðu
einskis vísari, þá er sagt, að Tómas á
Kálfaströnd hafi verið jafntrúaður á
tilveru útilegumanna eftir sem áður,
og um ferðina sköpuðust þjóðsögur.
Hún sýnir einnig framtak og röskleik
Mývetninga, sem með henni reyna að
lyfta hulunni og fá staðfesta eða
kveðna niður útilegumannatrúna,
sem um langt skeið hafði fælt menn
frá því að skyggnast nokkuð um þessi
ógreiðfæru öræfi, og sem olli því að
menn voguðu sér trauðla í fjárleitir
nema mjög skammt frá byggð. Um
ferð þessa varð til eftirfarandi vísa:
Mývatn horsku hetjurnar
herja fóru í Dyngjufjöll
sverð og byssu sérhver bar,
að sækja fé og vinna tröll.
Yngri sagnir
Segja má að viss þáttaskil hafi orðið
í leit að Ódáðahraunsvegi þegar Þor-
valdur Thoroddsen byrjaði rann-
róknir sínar á landi og þjóð.
Þorvaldur ferðaðist um Ódáða-
hraun árið 1884 og fann hann þá
nokkur vörðubrot í vestur frá Ferju-
fjalli. Hann reið vestur með vörðum
þessum og stefndi á norðurenda
Herðubreiðarfjalla. Á austasta hala
fjallanna er skarð og var farið þar í
gegn. En austan við það voru slæm
hraun og mikið af sprungum, en
komst hann þó klakklaust yfir þær. Á
einum sprungubarminum var varða
og vestan við skarðið var önnur. í
skarðinu voru nýleg hraun og úfin,
höfðu þau komið úr gígnum milli
fjalla-rananna. Var þá komið að gif-
urlegum gjábarmi. Gengu þar tvær
gjábrúnir frá suðri til norðurs með
breiðri niðursokkinni landspildu í
milli. Gjábarmar voru 13-50 m á hæð
og jarðfallið nærri 2 km á breidd og
trúlega 15 km á lengd. Segist Þor-
valdur hvergi hafa séð gjár á íslandi er
jafnast geti við þessar, nema Al-
öræfin en áður hefði þekkst. Sigurður
Gunnarsson prestur á Hallormsstað
segir, að það hafi þótt mikil dirfska, er
Jón, Þorlákur og Ólafur er nefndir
voru Fjallabræður hafi gengið lengra
inn á óbyggðir en nokkrir aðrir höfðu
gert, og hefðu þeir fundið þar haga.
Um þetta hafa skapast útilegu-
mannasögur og dylgjur. Ferð Fjalla-
bræðra er talin hafa verið farin í
byrjun 19. aldar.
Árið 1830 gerðist það að fimm Mý-
vetningar vopnaðir byssum og sveðj-
um halda á Ódáðahraun í leit að úti-
legumannabyggðum. Þátttakendur í
þessari för voru Sigurður Jónsson b.
á Gautlöndum, faðir Jóns forseta Al-
þingis og var hann foringi ferðarinnar,
Jónas bóndi Jónsson á Grænavatni,
röskleikamaður og besta skytta og
Tómas Jónsson frá Kálfaströnd, af-
burða kraftamaður. Einn var Jón
Jónsson, vaskur maður, en fimmti
maður hefur ekki verið nafngreindur.
Fyrst var ferðinni heitið að Dyngju-
fjöllum, því að oft höfðu sést þar
reykir, og menn héldu þar vera aðset-
ur útilegumanna. Fyrstu nóttina voru
þeir í Suðurárbotnum og riðu þaðan
200 Heima er bezt