Heima er bezt - 01.05.1983, Blaðsíða 2

Nýlega flutti Ríkisútvarpið þá frétt,
að amerísk nefnd, sem unnið hefði
um skeið að rannsókn á skólamálum
þar í landi, hefði komist að þeirri
niðurstöðu, að menntun þar í hinu
mikla ríki stefndi öll í áttina að
meðalmennsku. Topparnir, úrvals-
mennirnir væru fáir eða að hverfa, og
hinni almennu menntun hrakaði
einnig. Virtist manni á fregninni, að
þeir góðu nefndarmenn kenndu þetta
veilum í skólakerfinu, sem þyrfti að
finna og ráða bót á.
Þessi frétt hlýtur að vekja athygli
vora og umhugsun, þó að sitt hvað sé
ólíkt með oss og Bandaríkjunum. En
víst mun það vera að margt í því
skólakerfi, sem vér höfum verið að
koma upp síðasta áratuginn og raunar
lengur með ærnum kostnaði. er ættað
frá Bandaríkjunum, annað hvort
beint eða til vor komið frá Svíþjóð,
þar sem mörg vandamálin hafa skap-
ast í skólunum að undanförnu. Að
vísu hefi ég ekki heyrt svo mjög um
það talað, að þar stefndi í meðal-
mennskuna, en má þó vel vera að svo
sé, en það hafi horfið í skuggann fyrir
ógnvænlegu agaleysi í skólum.
Vér hljótum að spyrja oss í fullri
einlægni, hvort hins sama verði vart
hér heima, hvort meðalmennskan
sæki á. Ekki verður því neitað að sitt
hvað hefir komið fram nú fyrir
skemmstu, sem óneitanlega bendir í
þá átt, að ekki sé allt með felldu.
Örnólfur Thorlacius, rektor Hamra-
hlíðarskóla, skýrði nýlega frá ískyggi-
lega miklu falli nemenda í fyrsta bekk
Menntaskólans þar að loknum próf-
um á fyrstu eða fyrri önn vetrarins.
Varla getur þar verið öðru um að
kenna, en nemendurnir hafi komið of
illa undirbúnir frá grunnskólunum,
eða annars staðar þaðan, sem þeir
hafi fengið undirstöðu undir mennta-
skólanám, og þá hafi skort getu til að
Stefnt að meðalmennsku
standast hina þyngri raun, sem
menntaskólanámið hlýtur alltaf að
vera. Vera má, að þarna hafi að ein-
hverju leyti verið um skort á námsgetu
að ræða, þótt nemendurnir hafi kom-
ist gegnum nálarauga hinna sam-
ræmdu prófa. En það grunar mig
fastlega, að hér hafi vegið þungt á
metunum, að þá hafi fremur skort
þrek en námsgáfur, til að standast
meiri áreynslu en þeir höfðu vanist.
Verður þó að efa að annarpróf eftir
þriggja mánaða nám geti talist mikil
þrekraun, og harla ólíkt sem fyrrum
var, er aðeins var eitt próf haldið að
loknum námsvetri. En ef þessi tilgáta
mín er rétt, þykir mér hún benda
ótvírætt á, að þarna sé veila í skóla-
kerfinu, að þar vanti eitthvað afl, sem
knýr nemendur til átaka, kennir þeim
að vinna og leggja fram krafta sína
eftir getu.
Það er ekki vænlegt til átaka eða
árangurs í námi, að það sé að kalla
fyrirfram ákveðið, að allir skuli ná
prófi á tilsettum tíma en svo virðist
vera nú, og er það sennilega bein af-
leiðing af slagorðinu, „sama menntun
fyrir alla“, hvort sem þeir geta tekið á
móti henni eða ekki, að því er manni
helst skilst. Einnig skilst mér að í
grunnskólunum sé komið slíkt eink-
unnakerfi, sem raunar útilokar alla
samkeppni og stefnir að einhverju
meðaltals hópkerfi, tiltekinn hópur
fái 8, annar 7 o.s.frv. Kannske er þetta
eitthvað ýkt, ég hef ekki séð reglurnar
svo nákvæmlega raktar, en þetta mun
vera í áttina.
Ég hefi aldrei verið neinn sérstakur
aðdáandi einkunnastríðs og prófa, en
eitt gott fylgir því þó, ef því er réttilega
beitt, það eykur kappgirni og knýr þá
nemendur, sem einhver töggur er í, til
að leggja fram krafta sína svo sem
framast má verða. Og þótt sá kapp-
leikur sé ekki gallalaus, þá er víst, að
hann hefur þátttakendurna yfir
meðalmennskuna, eykur þeim bæði
sjálfstraust og samviskusemi í starfi.
Kröfur skólanna eru yfirleitt ekki
harðari en svo, að flestum má takast
að fullnægja þeim, ef þeir takast á við
verkefnin. En mikill munur getur
verið, hvernig verkið er af hendi leyst,
og skólinn eða kerfið á að kalla fram
hið besta, en ekki gera allt jafnt.
Alltaf er verið að lengja skólatím-
ann. Þar hygg ég sé verið á öfugri
braut. Námsefnið er ekki meira en
það, að með hinum langa skólatíma
verður að stagla það upp, hvað eftir
annað, svo að nemendurnir fá leiða á
því, þeir fara að hætta að keppast við
og láta reka á reiðanum og um leið er
sýnt, að ekki verður komist lengra en í
meðalmennskuna.
Það kom einnig fram í nýlegum
umræðum um háskólann, að nokkur
brögð muni vera að því, að laga-
ákvæðin um valfrelsi námsgreina
væru nýtt til þess að velja saman létt-
ustu námsgreinarnar, til þess að ná
stúdentsprófi með sem hægustu móti
og fá þar með aðgangsréttindi að há-
skólanum, en þegar á þann vettvang
kemur, ráða hinir sömu nemendur
ekki við námsefnið og háskólakröf-
urnar. Er það illa farið, ef veruleg
umbót á skólakerfinu eins og valfrelsi
námsgreina vissulega er, að tilteknu
marki að minnsta kosti, verður að
skálkaskjóli, til þess að losa sig undan
erfiði námsins.
En það er ekki þar fyrir, mér sýnist
margt benda í þá átt að sú stefna hafi
verið uppi í skólamálum að gera
námið sem léttast, og þá um leið draga
úr þeim þætti námsins, sem síst skyldi,
þ.e. tækifærinu til að þroska nem-
endur við hóflega áreynslu. Með þeim
hætti má svo fara að orð Gríms
Framhald á bls. 178.
146 Heimaerbezt