Heima er bezt - 01.12.2000, Blaðsíða 34

mar Þormar, sonur Guttorms al-
þingismanns í Geitagerði og bróður-
sonur Sölva. Bjó hann á Amheiðar-
stöðum til ársins 1945, ásamt konu
sinni Sigríði Halldórsdóttur frá
Skriðuklaustri, er hann fluttist til
Reykjavíkur með konu og börn.
Vorið 1936 fluttust foreldrar mínir
utan úr Fellahreppi í Amheiðar-
staði. Þetta vom þau Hallgrímur
Helgason frá Ási, (f. 1909, d. 1993) í
móðurætt úr Vestur-Skaftfellssýslu,
og Laufey Ólafsdóttir frá Holti (af
Vefaraætt (f. 1912, lifir enn)). Með
þeim fluttist tæplega ársgamall son-
ur og nokkuð fullorðin föðurmóðir
hans, Agnes Pálsdóttir.
Til ábúðar fengu þau hjón gamla
torfbaðstofu er þau deildu með öðr-
um og þar er ég fæddur. Hún er
sögð hafa verið 15 x 5 _ alin, port-
byggð, þrískipt uppi og niðri. í
henni mun hafa verið búið allt til
ársins 1945. Þá stóð fyrir búi á Am-
heiðarstöðum Sigríður Sigfúsdóttir,
ekkja Sölva, sem fyrr greinir. Þau
hjón vom í húsmennsku hjá Sigríði,
sem svo var kallað. Leigðu þau part
af túninu og engjum og afnot af
fjárhúsum á Arnheiðarstöðum. Upp
í landsskuld vann faðir minn dags-
verk fyrir Sigríði eftir samkomulagi.
Eins og fyrr segir hætti Sigríður bú-
skap á Amheiðarstöðum árið 1940
og við Kristfjárpartinum tók Sigmar
Þormar.
Sumarið 1942 byggði faðir minn
tvílyft steinhús yst í Amheiðarstaða-
landi út við Hrafnsgerðisá og jafn-
framt var jörðinni skipt samkvæmt
nýbýlalögum. Yfirsmiður við hús-
bygginguna var Jörgen Kjerúlf frá
brekkugerði. Foreldrar mínir og
bræður bjuggu þetta sumar í litlum
asbestskúr, sem reistur var en
matseldun og máltíðir fóru fram í
fjárhúsinu. Slíkt myndi þykja nokk-
uð framandi nú til dags. Flutt var í
nýja húsið rétt fyrir jól 1942. Það
stendur hátt í hvammi upp frá Lag-
arfljótinu og er þar eitthvert fegursa
bæjarstæði og útsýni á landinu.
Landið allt mun vera um 1700
metrar á breidd eftir veglínu eða
minna en 1/3 úr Amheiðarstaða-
landi eins og það var fyrir skipting-
una.
Faðir minn nefrídi þessa ábýlis-
jörð sína Droplaugarstaði, eftir
Droplaugu Þorgrímsdóttur, móður
hinna víðfrægu Droplaugarsona,
sem áður er getið. Hlaut hann fýrir
það mikla óþökk hjá yflrvöldum ný-
býlanafna, sem þá vom í Mennta-
málaráðuneytinu. Töldu þeir sögu-
lega villandi að kenna býlið við
Droplaugu, er aldrei hefði átt heima
á þessum stað, enda þótt innan
sömu landamerkja hefði verið. Var
farið fram á að breytt yrði um nafn
á býlinu. Stóð í bréfaskriftum á milli
föður míns og ráðuneytisins um
langt bil, en að lokum var málið
látið niður falla af hálfu hins opin-
bera og Droplaugarstaðanafhið nið-
urkennt og er svo enn í dag.
Foreldrar mínir bjuggu á Drop-
laugarstöðum allt þar til faðir minn
lést 30. desember 1993. Var þá hætt
hefðbundnum búskap á jörðinni. Á
síðustu ámm hefur Skógrækt ríkis-
ins girt af stórar spildur af landi
Droplaugarstaða og mun vera ætl-
unin að leggja jörðina alveg undir
skógrækt.
Um miðja þessa öld mun Alþingi
hafa sett lög sem heimiluðu að selja
Kristfjárjörðina Amheiðarstaði, og
þar með Geitagerði og Droplaugar-
staði. Páll Zóphóníasson var þá
fýrsti þingmaður Norðmýlinga og
mun han hafa beitt sér fýrir þessu,
aðallega samkvæmt bón Vigfúsar
bónda og hreppstjóra Þormar í
Geitagerði. Munu þeir Geitagerðis-
menn hafa keypt jörbina 1953 en
sú jörð var þá löngu hætt að teljast
hjáleiga frá Arnheiðarstöðum og
orðin sérstök ábýlisjörð. Hins vegar
munu hvorki Arnheiðingar né faðir
minn hafa notfært sér þessa heimild
og eru þessar tvær jarðir ennþá tald-
ar Kristfjárjarðir á pappírnum, enda
þótt ómagaframfærslan sé nú ekki
lengur sem kvöð á þeim.
Samkvæmt lögum um almanna-
tryggingar frá 1936 og stofhun
Tryggingarstofnunar ríkisins, heyrir
framfærsla sveitarómaga nú undir
ríkið en ekki sveitarfélögin.
Hins vegar mun nú vera komin
upp sú staða að þessar tvær jarðir,
Arnheiðarstaðir og Droplaugarstað-
ir, heyra undir Fljótsdalshrepp og
eru byggðar af hreppsneftidinni
með lífstíðarábúð og erfðafesturétti,
og til hreppsins mun vera greidd
landsskuld af þeim. Ekki er mér
kunnugt um með hverjum hætti
þessi skipan er til komin. Partseign
Maríukirkju á Valþjófsstað í Am-
heiðarstöðum mun nú ekki lengur
vera fýrir hendi, að því er mér er
best kunnugt. Sé svo, mun hann
heyra undir Jarðeignir ríkisins, eftir
að ríki og kirkja voru sameinuð.
Lýkur hér með að segja frá jörð-
inni Arnheiðarstöðum í Fljótsdal og
afbýlum hennar.
Heimildarit:
ÁsigFomfrægð: Ágúst Sigurbsson: Forn
frægðarsetur II, Reykjavík 1979.
DI: Diplomatarium Islandicum. Islenskt
fombréfasafn I. Gefið út af Hinu íslenska
bókmenntafélagi.
Hundrað ár: Kristján Eldjárn: Hundrað
ár í Þjóðminjasafni, Reykjavík 1963.
íslfomr: íslensk fomrit I, XI, XII, í útgáfu
Fomritafélagsins.
Manntöl:
Manntal á íslandi árið 1703. Gefið út af
Hagstofu íslands, Reykjavík 1929.
Manntal 1801: Norður- og Austuramt,
Reykjavík 1980.
Manntal 1816: 1. Hefti. Akureyri 1947.
Manntal 1845: Norbur- og Áusturamt.
Reykjavík 1985.
Manntal 1860: Valþjófsstaðasókn.
Manntal 1890: Valþjófsstaðasókn.
Manntal 1920: Valþjófsstaðasókn.
Manntal 1930: Valþjófsstabasókn.
Múlaþing 19: Útgefandi Héraðsnefnd
Múlasýslna 1992.
PEÓlÆviskr: Páll Eggert Ólafsson: ís-
lenskar æviskrár I-V, Reykjavík 1948-52.
Skímir: Tímarit Hins íslenska bók-
menntafélags, Reykjavík 1992.
SigNordFoms: Sigurður Nordal. Um ís-
lenskar fomsögur. Reykjavík 1968.
SsigfÞjs: íslenskar þjóðsögur og sagnir.
Safnað hefur Sigfús Sigfússon, II. útgáfa,
Reykjavík 1982-1993.
ÆttAustf: Ættir Austfirðinga eftir Einar
Jónsson, III. Reykjavík 1957.
ÆvisGV: Æviminning Guttorms Vigfús-
sonar að Amheiöarstöðum í Fljótsdal, Ak-
ureyri 1857.
Lbs, 1649, 4-to: Bréfabók Gísla Oddsson-
arbiskups 1775-1778 (ópr.).
Ýmis bréf og skjöl varðeitt í Héraðs-
skjalasafni (ópr.).
466 Heima er bezt