Muninn - 01.03.1965, Blaðsíða 5

er vandamál, sem krefst skjótra úrbóta, svo að til einhverra ráða verður að
grípa. Það má og telja fullvíst, að skólafyrirkomulagið eins og jrað er, fæli
þá frá sér, sem áhuga og hæfileika hafa til þess að verða nýtustu mennirnir
á þeim vettvangi.
Það stafar litlum ljóma af menningu okkar í dag. Til þess að sjá það þarf
enga „reiða unga menn.“ Dáðleysi gefur hvarvetna að líta, nema hvað
mönnum er annt urn að skara eld að sinni köku. Smekkleysi og óhóf er á
öllum sköpuðum hlutum, bruðl á þjóðartekjunum og ósamlyndi ráða-
rnanna. Þetta mun mörgum eflaust þykja nokkuð harðar fullyrðingar. Auð-
relt er að koma með andstæðar skoðanir, en sá leggst æði lágt, sem vill
sætta sig við málin, eins og þau horfa við nú. Það vex enginn á því að gylla
örðugleikana og vandamálin fyrir sér. Þegar maðurinn hættir að reyna að
bæta umhverfi sitt, er hann hættur að þroskast, og hans bíður ekkert nema
hnignun. Sama gildir um allar ráðstafanir og skipulög. Þegar þau eru úr
sér gengin og að rnestu hætt að hafa þroskandi og bætandi áhrif miðað við
það, sem þau gerðu fyrst í stað, þá bíður þeirra ekkert nema hnignunin og
tjónið, sem þau valda. Þetta hefur nú komið fyrir menntaskólakerfið, er það
almennt viðurkennt. En það verða engar breytingar gerðar til batnaðar, án
þess að við gerum okkur fullkomlega grein fyrir, hvar við stöndum, hvað
á skortir o. s. frv. Hugtakið menntun er ekki sama eðlis og áður. í alda-
hvörfum breyttra lífsskilyrða hljóta hugtökin einnig að vera endurskoðuð.
Og því fer fjarri, að við höfum enn gert okkur næga grein fyrir, hvers eðlis
sú menntun og menning á að vera, sem við kjósum framtíðinni til handa.
Ef við lítum lauslega á skipulag menntaskólanna, sjáum við, að íslenzka
er sú námsgrein, sem hefur hvað mest menntandi og þroskandi gildi. Mann-
kynssaga og náttúrufræði eru hvort tveggja menntandi í sjálfu sér, en að-
ferðin við kennsluna getur vart talist menntandi. Stærðfræði, eðlis- og efna-
fræði eru á sinn hátt menntandi og nauðsynlegar, en nægja alls ekki til þess
að gefa þá menntun, sem er mest virði: að maðurinn læri að þekkja sjálfan
sig, meta hluti og aðstæður frá víðsýnum sjónarhóli og starfa hvorki eftir
gefnum formúlum né tilviljanakenndum áhrifum. Hrafl í 5 erlendum tungu-
málum hefur fjarska lítið menntandi gildi, nema til korni hæfileiki og vilji
kennarans til þess að fræða nemendur sína um bókmenntir og menningu
viðkomandi þjóðar. Slíkt er ekki gert nema af einstaka kennara, en áhugi
nemenda á náminu í þeirri grein er þá ólíkt meiri en í öðrum. Af þessu má
Ijóst vera, að næsta er sniðgengið allt það, sem hverjum hugsandi manni og
þeim, sem menntuðum vill kallast, hlýtur að vera huglægast.
Mestu varðar, að hlrið sé sem bezt að jreim andlegu verðmætum, er bein-
ast að manninum sjálfum og auka á sjálfsþekkingu og sjálfsbjargarviðleitni,
sem eru helztu þættir allrar menningar og menntunar. Og í Jressu grípur
félagslífið inn á hlutverk skólans. Það eru sorglega mörg dæmi Jress, að þeir,
sem leggja einhverja rækt við félagsstarfið og reyna að svala eitthvað áhuga
MUNINN 73