Heimilisblaðið - 01.02.1939, Blaðsíða 4

24
HEIMILISBLAÐIÐ
1^^^ 1‘etta er hin raunverulega stœrð
Tsetseflugunnar: lengd og hreidd.
skepnum og: sýgur s,vo á eftir ’olóð úr ’neil-
brigðum ,manni: eða skepnu, þá ber hún
sýkifinn inr. í blóðið meði stungunni og með
þessu móti ber hún, sýkina út um allt óend-
anlega.
Pað er því hennskonar sýki, s,em brodd-
fluga þessi ber frá manni til, manns og fra
einni skepnu til annarar: Svefnsf/ki til
manna, bæði blámanna og hvítra manna,
,og Naganu-sýkina til nauta, hesta og sauða
og margra viltra dýra.
Svefnsýkin kemst inn í blóð manna með
stungu fiugunnar. Sýkillinn er ógurlega
fljótur nð tímgast, svo að allar smáæðar
fyljast af þeirri mergð, og ljfir og nærist
sá grúi á næringarefni því, sem er í blóði
hins sjúka. Rauðu blóðkornunum, sem eru
svo þýðingarmikið lífsskilyrði, eyða sýki-
arnir smám saman öll,um, svo að hinum
sjúka manni eða skepnu er mjög oft dauð-
inn vís.
Á fyrsta stigi svefnsýkinnar fær hinn
sýkti hvert hitakastið af öðru, höfuðverk
og andþrengsli, og óþolandi kláða um ali-
an líkamann, oft og einatt, þrótturinn þver
smám saman. og vöðvarnir rýrna og oft er
stríður augnaverkur þessu samfara. Eitt
hið fyrsta einkenni svefnsýkinnar er það,
að hálskirtlarnir bólgna.
Þetta einkenni þekkt.u þrælakaupmenn í
fyrri daga og keyptu því aldrei þesskon-
ar svertingja, heldur létu þá á burt fara
eða drápu þá.
Þegar cinhver er búinn að ganga með
svefnsýki svo mánuðum skiptir, þá hefst
hið annaó stig veikinnar, þá læsa sýklarn-
ir sig úr blóðinu inn í vökva þann, sem
liggur um keilann og mænuna og eyðileggja
þá, smám saman allt, taugakerfi hins sjúka;
hann verður þá geggjaður, og við og við
óður, og þar sem hann er þá vnsfola, sæk-
ist hann þá eftir aó urei a aóra, þá, s,em
með honurn kunna, að vera. Milli æðiskast-
anna liggur þann í nokkurskonar dvala,
honum finnst hann vera óttalega þrevttur
og úttaugaður, svo að hann getur varla bor-
ið hvern fótinn fram fyrir annan eða hald-
ið augunum opnum. Svona liggur hann tím-
unum saman, já, svo c'ögum skiptir á sama,
stað og hefst ekkert að annað en að eta
það, sem aðrir færa honum, því að þó und-
arlegt kunni að þykja, pá eykst heldur mat-
arlyst hans en minnkar við veiki þessa,
og það stundum svo, að þeir s,t.ela mat á
spítölum, þótt séu þeir varla færir til aó ná
í hann, eðu dragnast inn í hænsnahús til aö
stela, sér þar eggjum eða hænsnum.
En þrá.tt. fyrir alla græðgina horast þeir
alveg hræðilega og verða ekki annað eri
skinin fceinin. Sýklarnir éta þá upp að inn-
an bókstaflega.
Á þriðja stigi veikinnar er sjúklingur-
inn svo aumur, að hann getur hvorki hreyft
legg né lið og liggur þá auðvitað rúmfast-
ur. Hann sefur því nær allt af eða liggur
í dvala, sem endar með dauða.
Svefnsýkin er mögnuðust. í heitustu hér-
uðum Afríku, einkum Kongó-ríkinu eða
suður- og vesturhluta Blálands (Sudan).
Verst af öllu er, að svefnsýkin virðist
ekki vera í neinni rénun, heldur breiðist
þvert á móti víðar og víðar út.
Þeir, sem hafa fei'ðast um Ivongó hafa
farið langleiðis um frjósamar lendur og
eigi fundið nokkura mannabú&taði, þar sem
áður voru víðáttumikil svertingjaþorp; nú
er þar ekki annað en kjarrskógur, frum-
skógar og villidýr.
Svefnsýkin þekktist ekki á 19. öld, nema
í Vestur-Áfríku og Kongó-héruðunum sem
nú eru kölluð. Nú er hún komin til landa
Englendinga fram með Zambesi-fljótinu i
Austur-Afríku og aUa leið frá því norður
t,il Níl-fijótsins. Þar er hún s,umstaðar svo
mögnuð, að helmingur íbúanna hefir dáið
á einu ári. Hún grípur menn á öllum aldri,
karla og konur, bláa menn. og hvíta. Eng-
inn nraður veit sig óhultan fyrir henni.
Orsökin til hinnar gífurlegu útbreiöslu
hennar nú á síðustu tímum á til menning-
arinnar rót sína að rekja. Samgöngui'nar