Heimilisblaðið - 01.07.1952, Blaðsíða 4

112
Galtalæk. Útsýni þaðan er
stórfenglegt og svipfagurt.
Umhverfis hið víðáttumikla,
grösuga flatlendi, sem þenur
sig til suðurs frá bænum svo
langt, er séð verður, rísa til-
komumikil fjöll á þrjá vegu.
Breiðist f jallahringur þessi
eins og faðmur móti suðri og
minnir hin sérkennilega lög-
un landsins þegar við fyrstu
sýn á breiðan flóa. Enda er
af jarðfræðingum talið víst,
að í lok ísaldar, fyrir á að
gizka tíu þúsund árum, hafi
alt hið víðáttumikla svæði
milli fjallanna þarna verið
sævi hulið. Þá hafa öldur
hafsins farið dansandi yfir
þar sem bændabýlin standa
nú og brimið svarrað á und-
irhlíðum fjallanna, hvarvetna
um þessar slóðir. En hinir
skapandi kraftar náttúrunnar
eru voldug öfl. Og meðan ald-
ir og árþúsundir hnigu í tím-
ans haf urðu hér furðulegar
breytingar. Nýtt landflæmi
tók að myndast. Þjórsá átti
drjúgan þátt í þeirri nýsköp-
un, með því að bera jökul-
gorm sinn ár og síð fram í
flóa þennan. En jafnhliða tók
landið að lyftast, unz svo var
komið, að þar sem áður var
sjávarbotn urðu víðáttumiklir
aurar og sandflákar. Gerðust
þá enn stórkostlegri viðburðir
í sögu þessa landshluta, sem
breyttu í skjótri svipan bygg-
ingu hans og sköpun allri.
Eldflóð, sem vart mun eiga
sinn líka á síðari tímum jarð-
sögunnar, flæddi hér yfir inn-
an úr óbyggðum og allt fram
í sjó. Þegar þessum ósköpum
linnti, og raunar fyrr, var
drottnun hafsins yfir land-
flæmi þessu lokið til fulls.
Smám saman seildist svo
gróðurinn inn yfir hi-aun-
storkuna og þar með var
lokaþátturinn í sköpunarsögu
landsins hafinn.
Það er naumast hægt að
renna augunum yfir þetta
svipfagra land án þess, að
láta hugann dvelja um stund-
arsakir við þessar og þvílíkar
staðreyndir, viðvíkjandi mynd-
un þess. En brátt verður vit-
undin um návist Heklu, eld-
fjalladrottningarinnar frægu,
öllu öðru yfirsterkari. Hún er
þarna í býsna mikilli nálægð,
og manni skilst, að sú nálægð
muni vera fullmikil þegar
fjallbákn þetta teygir eldtung-
ur sínar til himins, er gíó-
andi hraunkvikan streymir
niður hlíðarnar, andspænis
bænum. Að þessu sinni var
þó um ekkert slíkt að ræða.
Fjalladrottningin var umvaf-
in djúpri kyrrð og hafði nú
sýnilega tekið sér varanlega
hvíld, eftir sitt síðasta æði.
Ljósgrár þokuhjúpur var að
breiðast yfir hana hið efra,
en upp af suðvesturöxlinni
teygðust nokkrar reyksúlur,
sem vitnisburður þess, að enn
tórðu glæður hennar hið
innra, þótt sjálfu gosinu væri
raunverulega lokið.
Þessi mildi friðarhöfgi, sem
hvíldi yfir Heklu nú, var
harla ólíkur ógnarhjúp hennar
í upphafi hins nýafstaðna
goss, þegar hún var svo að
segja gersamlega hulin bik-
svörtum gosmekki, er reis í
ferlegri mynd upp af fjallinu,
og teygðist eins og himinhár
ævintýraveggur óralangt til
suðurs. Var mynd sú svo stór-
HEIMILISBLAÐIP
fengleg, að seint mun mér úr
minni líða.
Hekla hefur tekið allmikl'
um breytingum af völdum
þessa síðasta goss. Þær breyt
ingar hafði ég einkar góða
aðstöðu til að virða fyrir mér
frá Galtalæk. Að vísu var
efsti hluti fjallsins hulmn
þokuslæðu, svo að hinn mikk
hnúkur, sem myndazt hefm
á hátoppnum, sást ekki. Eu
suðvesturöxlin, þar sem gosið
varaði lengst, sást mj°2
greinilega. Hefur hún sým'
lega hækkað nokkuð og um'
myndazt á ýmsan hátt.
Yfirleitt hefur hin rómaða feÚ
urð Heklu beðið talsvert tjóu
vegna hamfara eldsins og a^'
leiðinga þeirra. Það tjón verð'
ur ekki bætt. En þrátt fyrir
það fær engum dulizt, að hun
er enn — og verður — höfuð
prýði fjallanna á þessum slóð
um.
Eftir að hafa virt Heklu
allnákvæmlega fyrir mér,
ég að gefa hinu nálægara um
hverfi Galtalækjar freka1'1
gaum. Túnið er mikið um»^s
og flatlent. Austan til við Þa^
rennur vatnsmikill lækur>
samnefndur bænum. Eru sma
hólmar þarna í læknum, skO01
vaxnir, en neðan við þá fe^
ur lækurinn fram af allhaU
þrepi og myndar brattaU
streng, er Skógafoss nefnist'
Hefur flúð þessi nú vei'i®
virkjuð og knýr rafstöð 1
þágu heimilisins.
Drjúgan spöl fyrir austaa
Galtalæk fellur Ytri-Rauí?3
til suðvesturs, straumhörð
vatnsmikil. Handan við hallíl
fer landið ört hækkandi og el
hrjóstrugt mjög og eyðiú^