Heimir - 01.06.1910, Blaðsíða 4

2 20
H E I M I R
háldu 'hreyfingunni niöri utntíma ogko:nu í veg fyrir alU flokks-
myndun í sambandi viö hana.
Meö 17 öldinni lögöust ofsóknirnar aö mestu niöur, en um
leið efldist óánægjan og mótspyrnan gegn ríkiskyrkjunni. Menn
kroföust ineiri einstaklingsréttinda og minna kyrkjuvalds í trúar-
efnutn. Púritanisminn svo nefndi miöaöi í þi átt, þó púritan-
arnir væru engan vegin langt á veg kornnir í frjálslyndisáttina
frá nútíöarsjónarmiöi.
Þegar ofsóknunum gegn þeim, sem aöra trú aöhyltust en þi
sem ríkiskyrkjan kendi á Englandi, linti fóru únítaiískar skoöanir
brátt aö gera vart viö sig í sinni réttu mynd; þær bárust frá
Póllandi. . r3ækur únítarískra rithöfunda þar voru í&snar á Eng-
landi, enda þó aö kyrkjan bannaði algerlega aö hafa þær um
hönd. Margir n.estu fræöi, og gáfuménn þjóöarinnar uröu fyrir
áhrifum frá skoðunum þessum og voru þess vegna miklu frjáls-
lyndari en alment átti sér staö. En saint sem áöur var hreyf-
ingin ekki nógu sterk á þessu tímabili til aö hafa nokkur veru-
leg áhrif á fjöldann hvaö myndun sérstaks flokks til styrktar
þessum skoöunum viöveik.
Seint á 17 öldinni var utanríkiskyrkjumönnum eöa “dissent-
ers” eins og þeir voru nefndir veitt trúfrelsi. Þeir skiftust þá í
þrjá flokka aöallega, bxptista. kongregazionalista og presbýtera.
Bæöi baptistarnir kongregazionalistarnir ákváöu stefnu sína meö
trúarjátningum, en presbýterarnir vildu ekki binda sig viö neina
trúarjátningu. Þetta er merkilegtog þýöingarmikið atriöi, vegna
þess aö presbýterönsku kyrkjurnar á Englandi breyttust síöar
og uröu yfirleitt ún/tariskar, þar sern hinar aftur á móti voru
bundnar viö ti úarjátningar sínar og lögðu tiltölulega lítið til
stofnunar únítarísku kyrkjunnar. A þeim tíma, sem hér um
ræöir voru presbýterarnir þó ekki farnir aö hallast aö únítarísk-
uin skoöunum yfirleitt, heldur voru þeir jafn strang-rétttrúaöir
og hinir kyrkjuflokkarnir, en í afstööu þeirra gagnvart
trúarjátningunum lá grundvöllur til framfara og þroskunar.
Þaö var sérstaklega starfsemi tveggja rnanna áEnglandi aö
þakka aö hin frjálslynda hreyfing þar varö að ákveöinni stefnu
meö félagslegri stofnun aö baki sér. Þessir menn voru Joseph