Kirkjuritið - 01.02.1939, Blaðsíða 24

78
Sigurbjörn Einarsson:
Febrúar.
plánetu, maðurinn, skapað sér þessa trú, til þess að flýja
myrkur og gátur þeirrar tilveru, sem umlykur hann? Ýms-
ir telja sig mega fullyrða að svo sé. Og margir telja sig geta
svarað þessari spurningu, ef komist verði að því með
sannindum, livort þessi trú hafi fylgt mannkyninu frá
upphafi eða ekki. Og á síðari tímum hafa margir, ef lil
vill fleslir, talið sig geta fullyrt, að svo hafi ekki verið.
Hér á Vesturlöndum hefir, eins og kunnugt er, ríkt sá
skilningur á sögu mannkynsins, að þar hafi átt sér stað
þróun frá hinu lægra til hins hærra, mismunandi ört,
en ])ó jafnt og þétt, unz hér var komið, sem nú stöndum
vér. Ekki skal því neitað, að þetta sjónarmið sé gott og
lílessað í sjálfu sér og rétt í aðaldráttum. En þó hefir ein-
liliða fastheldni við J)etta sjónarmið oft sýnt sig að tak-
niarka til stórra muna möguleikana til skilnings á mann-
legri sögu, ekki sízt sögu trúarbragðanna, vegna þess, að
það gaf ekki þá möguleika til hlutlægrar athugunar, sem
er liftaug allra vísinda.
Vér skulum lita á þetta ofurlítið nánar. Þegar gefa
skyldi svar við spurningunni um frumstig trúarinnar á
jörðu hér, þá var aðferðin sú, að rekja sig aftur á bak, frá
einu stiginu til annars, þrep af þrepi, unz ekki varð lengra
komist niður. Það sem lægsl var og óásjálegast í trúar-
hugmyndum og trúarvenjum samkvæmt vorum skilningi
hlaut, að því er menn töldu, um leið að eiga skemstan
þroskaferil að baki, vera næst frumstiginu. Það kynni að
virðast í fljótu bragði, sem þetta ætli að liggja í augum
uppi og leysa sig næstum sjálft. En gallinn við þessa að-
ferð, sá sem gerði hana í raun og veru óhæfa til þess að
Ieysa það verkefni af hendi, sem hún sjálf setti sér, var sá,
hvað það hlaut að verða háð persónulegum smekk og
skilningi hinna einstöku fræðimanna, hvað álitið var hærra
eða lægra. Og yfirleitt er ekki líklegt, að skilningur fáist á
þróun mannsins, livorki á einu sviði né öðru, ef lagt ei'
á þróunina mæti-sjónarmið einhvers ákveðins tíma. En