Kirkjuritið - 01.12.1959, Síða 42

472
KIRKJURITIÐ
Hilmari Finsen, Magnúsi Stephensen, Kristjáni Jónssyni og
séra Eiríki Briem o. fl. Þá eru þarna greinar um skáld og
listamenn, svo sem Einar H. Kvaran, Stefaníu Guðmundsdóttur
og Sveinbjörn Sveinbjörnsson. Athugaverð grein er um „mynd“
Bólu-Hjálmars. Af lengri greinum, sem hafa sögulegt gildi, vil
ég nefna Þjóðleikhús, og síðast en ekki sízt Norðurreiðina 1849.
Þar segir frá sérstökum atburði, sem átti sér rætur í frelsis-
hreyfingum 19. aldarinnar. Er Ijóst, að mikið bændaval var þá
norðanlands, skapmiklir og stórlátir höldar, sem ekki vildu una
neinni kúgun af hálfu konungsvaldsins.
Flestum greinunum fylgja myndir. Dóttir skáldsins, frú Guð-
rún leikkona, ritar fremst „Nokkrar minningar“ um föður sinn.
En sonur hennar, Hersteinn Pálsson ritstjóri, sá um útgáfuna.
íslenzkt mannlíf II eftir Jón Helgason ritstjóra.
Fyrra bindið var rifið út, og verður sjálfsagt svo um þetta
líka. Því að þetta er mikill og góður skemmtilestur. Minnir á
afbragðs „essays" enskar. Jón hefir grafið upp sundurleitar
sagnir, gætt þær nýju og mögnuðu lífi. Skáldskaparbragðið er
svo mikið, að sumir atburðirnir verða vafalítið enn áhrifameiri
og minnisstæðari, eftir að Jón hefir farið um þá sínum högu
höndum, heldur en þeir voru í hugum flestra samtíðarmann-
anna. Bókin hefst á sögunni af æskuástum þeirra Ástríðar
Thordersen, dóttur Helga prófasts, sem síðar varð biskup, og
Gísla skálds Brynjúlfssonar. Það er vor og ilmur í frásögninni
og þó sár tregi undir lokin. Sagan af Jóni Franz leiðir mann
líkt og inn í berg, svo gerólíkur er sá heimur þeim, sem við
lifum í nú. Og er þó ekki nema öld, sem skilur milli þjóðar-
innar þá og nú. Bínefni í Skagafirði er dæmi þess, hversu höf-
undi lætur, þegar svo ber undir, að lýsa því á skoplegan hátt,
er ein fjöður verður að heilli hænu og mikið rýkur af lítilli
móflögu. Hugvitsmaðurinn úr Geitareyjum er rammíslenzk
listamanns saga.
Ég nefni þessi dæmi af handahófi. Allir kaflarnir ellefu
hafa margt sér til ágætis frá hendi höfundar. Hitt er annað
mál, að stundum mætti segja um einstök atriði, að þau hefðu
mátt liggja í þagnargildi, snertu mest þann, sem hlut átti að
máli, enda vildi hann víst helzt, að þau hefðu farið með sér