Nýjar kvöldvökur - 01.05.1915, Síða 24

120
NYJAR KVÖLDVÖKUR.
Menningarþættir.
Alt er það undir atvikum komið hvort
menn reka verzlun fyrir eigin reikning eða það
er brakúna- eða miðlaverzlun. Hið fyrnefnda
er stórum tíðara, sem eðlilegt er, og rekur þá
eigandinn verzlunina á eigin ábyrgð, hvort sem
hann notar til hennar sitt fé eða annara, sem
mjög er títt í smáverzlunum. Bóksalan ein er
undanskilin, að svo miklu leyti sem hún tekur
sumar bækur af öðrum í fastan reikning, og
sumar til tímasölu, þannig að forleggjarinn get-
ur kallað heim aftur það óselda þegar honum
sýnist, eða seljandi sent þeim aftur það sem
selst ekki.
Miðlaverzlun er ákaflega algeng. Rað get-
ur oft viljað til, að kaupmiðill hefur vöruforða
fyrirliggjandi og fær svo ákveðinn hluta af verð-
inu fyrir það sem hann selur, líkt eins og ger-
ist í bóksölu. Tíðara er þó að miðlar hafa
engar vörur fyrirliggjandi, en annast um að
vörur seljist gegn vissu gjaldi, er nefna má ó-
makslaun (provision.) Pá heitir hann vörubjóð-
ur eða kaupmiðill (agent). Mikið af þessari
verzlun, er fram fer, einkum yfir stór höf,
gengur í gegnum miðla eða brakúna, og meira
að segja nærfelt öll stórkaupaverzlun.
Kaupmiðillinn eða agentinn greiðir og fyrir
sölu verksmiðjanna, útvegar nýjan markað fyrir
vörur þeirra, kemur þeim út í viðskiftastraum-
inn og á stórhafnir kaupskaparins. Til þess út-
heimtist að hann sé hundkunnugur allri við-
skiptaþörf í landinu og eigi marga kunningja,
sem hann geti haft til að greiða fyrir störfum
sínum. Menn gæti jafnvel kallað miðlana menn
sem taka að sér störf eftir samningi, því að mið-
illinn fær kaup eftir samningi fyrirfram, fyrir fyrir-
fram ákveðið starf, en þarf ekki að hafa lokið
verki sínu innan ákveðins tíma, heldur getur
hagað sér eftir atvikum.
Sjálfstæður atvinnurekandi er miðill að því
leyti, að hann vinnur ekki fyrir einn einstakan,
heldur hefir á hendi vöruboð fyrir marga, og
það oft í hinum gagnólíkustu hagsmunagrein-
um. En venjulegast^vinnur hver miðill fyrir eina
einstaka vörugrein á hinum slærri verzlunar-
svæðum. Pannig eru miðlar, sem aðeins hafa
að bjóða hrísgrjón, tóbak, kornvörur, bómull,
trjávið, hús o. sv. fr., og gera þeir oft stór-
feld viðskifti og græða mikið fé án þess að
kosta öðru til en tímanum, sem þeir verja til þess.
En nú á síðustu tímum hefur farið að brydda
á því, að stórsalarnir hafa viljað losast við
miðlana og ná beinu sambandi við smásalana
eða iðnaðinn. Svo er t. d. með steinolíu og
bómull; þannig er miðlaverzlunin að byrja að
komast á veg með breytingu, sem verður til
þess að draga úr henni.
Afgreiðsluverzlun (speditionsverzlun) heitir
það, er menn senda út vörur undir sínu eigin
nafni, en fyrir annara reikning. Þeir sem þann
starfa hafa, eru því fyrst og fremst kaupmenn,
sem gera flutningasamninga og sjá um votrygg-
ingu, tollgreiðsu og annað sem við þarf, fyrir
sendanda. Síðan flutningarnir greindust frá
verzluninni sem sérstök atvinnugrein, hefur það
lika orðið nauðsynlegt að láta kaupmann ann-
ast hagsmuni vörueiganda á ákveðnum stöðum,
þar sem þeir láta vörurnar berast frá einu
flutningsfari til annars. Afgreiðsluverzlunin hef-
ur þvi orðið afarþýðingarmikil atvinnugrein á
vörugeýtuslustöðum og í höfnum. í Þýzkalandi
og Austurriki er hærra flutningsgjald á járn-
brautum fyrir vörur, sem eru minna að þyngd
en 5 tonnar, en þær sem eru meira; er því
hagur kaupmannsins að senda vörur sínar út
í sem stærstum slumpum; en ef þeir senda
minna, getur millikaupmaður undir sínu nafni
steyptsamanvöruslumpum frá fleirum en einum,
til þess það verði svo mikið að nái meiru en
5 tonnum.
Hér er ekki rúm til að fara út í að lýsa
heimsverzluninni, því að það yrði oflangt mál;
en lítillega ætla eg að minnast á tvö lönd, sem
einna fremst standa hér í Evrópu; en þess skal
aðeins getið, að öll heimsverzlunin núna fyrir
stríðið mun hafa velt um 100 miljörðum króna.
(Meira.)