Eimreiðin - 01.01.1952, Blaðsíða 88

76
RITSJÁ
EIMHEIÐIN
kona, sem unnast og hafa skírzt í
deiglu reynslunnar, um vandamál
lífsins. Einkum er hann orðinn rýn-
inn eftir alla erfiðleikana, og í sið-
asta bréfinu, sem hann skrifar á
banasænginni og að nokkru leyti er
skráð fyrir hann, gerir hann grein
fyrir viðhorfi sinu til guðs og manna.
Guðfræði Kristins Þorsteinssonar á
banastundinni er mótuð af lifsreynslu
sjálfs hans. Kristur „sigraði í tveim
stærstu orrustum mannsandans, bar-
áttunni í eyðimörkinni og baráttunni
í Getsemane". Það, sem siðar kom
fram við hann, var aðeins bein af-
leiðing jjess, að hann hlýddi skyld-
unni til valsins milli guðs og gagn-
stæðu hans ■—■ og sigraði. Þess vegna
varð hann sjálfur guð, hafi hann ekki
verið það áður. Skyldan til valsins er
kjarni verðandinnar. Hver maður
hlýtur að velja og hafna einn og er
ábyrgur eigin gerða. Og þó er það
takmark mannlegrar sálar að verða
það ker, sem hæft sé til þess að taka
við náð guðs og varðveita hana. Sjálf-
ur stóð „afbrotamaðurinn" Kristinn
Þorsteinsson eitt sinn á vegamótum
og valdi milli ímyndaðs frelsis og af-
plánunar. Hann valdi afplánunina —
og hann valdi rétt. Hann getur því
dáið í sátt við guð og menn. 1 öllu
sínu umkomuleysi hefur hann séð
himinbjarmann blika á tindum fyrir-
heitna landsins við yzta sjónhring,
eins og höf. lætur hann komast að
orði í lok síðasta bréfsins til Stein-
unnar Bjarnadóttur.
Það leynir sér ekki við lestur siðari
hluta þessarar bókar, að sjálfur er
höfundurinn heilabrotamaður. Hann
hefur lesið heimspekirit og telur sig
einkum eiga Sören Kierkegaard og
Blaise Pascal mikið að þakka, enn-
fremur einuin eða tveimur erlendum
nútímahöfundum. Þó held ég ekki, að
verulegra óhrifa gæti frá neinum
öðrum höfundi í þessari bók. Hún er
sjálfstætt verk, með kostum sínum og
brestum. Af brestunum eru málaleng-
ingarnar í fyrri hluta bókarinnar
þeir, sem setja nokkurn annmarka á
heildarsvip hennar. Og sennilega hefði
hún orðið heilsteyptara listaverk, ef
höfundurinn hefði endurskoðað þann
hluta betur. En kostir bókarinnar
yfirgnæfa langsamlega brestina. Ég
hika ekki við að fullyrða, að útkoma
hennar er merkasti bókmenntavið-
burðurinn, frá nýliða í íslenzkri
skáldsagnagerð, á síðastliðnu ári.
Sv. S.
DÓTTIR RÓMAR.
Skáldsaga eftir Alberto Moravia.
Rvík 1951. (Setberg).
Siðan afnumin voru öll höft á rit-
frelsi Itala, hefur skóldsagnagerð,
sem aðrar tegundir hókmennta, auk-
izt mjög að vöxtum þar í landi. Rit-
skoðunin á dögum Mussolinis var að
vísu aldrei eins ströng og af var látið
nema að því er snerti stjórnmálaskoð-
anir.
Italskir rithöfundar frá siðustu ára-
tugum hafa orðið fyrir allmiklum
áhrifum frá handariskum höfundum.
Raunsæi þeirra kemur skýrt fram í
bókum yngstu skáldakynslóðarinnar á
Ítalíu. Bölsýni verður þar mjög vart:
áhrif frá styrjöldinni og afleiðingum
hennar. Söguefnið er oft og tíðum
ýms þjóðfélagsvandamál, harðstjórn
og styrjaldarböl. Bandarískir höfund-
ar, svo sem Fitzgerald, Hemingway,
Sherwood Anderson og Steinbeck,
hafa orðið vinsælir á Italiu. Einn af
snjöllustu rithöfundum ítala, Cesare
Pavese, hefur þýtt sögur Andersons