Ægir - 01.10.1933, Page 5

ÆGIR
235
meira en nú er, var það oft venja, einn-
ig hér á landi, að nota dýptarlóðið til
þess að leita að sild. Því var sökkt til
botns í snæri, alveg eins og verið væri
að mæla dýpi, og gat þá vaðglöggur
maður, sem í færið hélt, fundið hvort
síld hreyfðist við lóðið. Svo mikil var
meira að segja nákvæmni sumra manna
eftir sögn, að þeir gátu fundið mun á
síldar- og upsatorfum, og hagað sér eftir
því með lögnina á netunum.
Nú eru menn farnir að hætta því, að
stika dýpi með lóði, a. m. k. á mörg-
um stærri skipum. 1 stað djúpsökkunn-
ar er nú, eins og kunnugt er, bergmáls-
dýptarmælirinn óðfluga að ryðja sér til
rúms. í botni skipsins er þynna, sem
hægt er að láta sveiflast eftir vild. Þeg-
ar þynnan sveiflast, myndast lóðrélt
bylgjuhreyfing í sjónum, bylgjurnar ber-
ast dýpra og dýpra, unz hún nemur við
botn, þaðan endurkastast liún eins og
bergmál upp að þynnunni í botni skips-
ins á ný. Bylgjan fer með þekktum hraða
(sama hraða og hljóðið, hún er eiginlega
hljóðbylgja), og má því hæglega reikna
út hve djúpt er, eftir því hve langur
tími liður frá því þynnan var lálin sveifl-
ast, og þangað til hún sveiflast í annað
sinn af völdum bergmálsbylgjunnar. Á
slíkum útreikningum þarf þó ekki að
halda, því í skipinu er mælir með strik-
um, sem tákna dýpið, mælt í metrum,
en þegar dýpið er mælt, kemur fram
glögg Ijósræma við það strik á mælinum,
sem segir til um það, hve margir metr-
ar séu í botn.
f*að er nú spurning, hvort þessi ný-
tizku dýptarmælir geti einnig tekið að
sér það aukahlutverk, sem botnsökkunni
var áður hægt að fela, sem sé að finna
sild. Enskar rannsóknir svara þessu með
jái. Einmitt vegna þess, hvað síldin fer
ttiikið í torfum, og bvað torfurnar eru
oft þéttar, má svo að orði kveða, að þær
myndi botn í djúpinu miðju, svo gamla
islenzka orðið tuibgtna, gæti fengið hér
nýja merkingu.
Sé stór sildarlorfa beint undir skipinu
þegar dýpi er mælt með bergmáls-dýpt-
armæli, endurkastast þær bylgjur, sem
þynnan kemur af stað, fyrst frá sildar-
torfunni til þynnunnar, og sýnir þá dýpi
það, sem torfan er i, en nokkuð af bylgju-
hreyfingunni — mismunandi mikið, eft-
ir því hvað torfan er þétt, — heldur á-
fram til botns, endurkastast þaðan og
sýna þannig dýpið. Sé síid undir skip-
inu, kemur þá fyrst fram á mælinum
ljósræma við það strik, sem segir til um
það, í hvaða dýpi sildartorfan er, og þvi
næst önnur ljósræma, augnabliki seinna
er sýnir dýpið.
Á þennan hátt má fyrst og fremst
finna, hvort sild er undir skipinu. í öðru
lagi má fara allnærri um það, hvort torf-
an er þétt, því eftir þéttleika hennar fer
styrkleiki Ijósræmu þeirrar, sem torfan
kemur til leiðar á talnaborði mælisins,
og loks má komast að raun um hvað
torfan er stór, með því að mæla yfir
hversu stórt svæði hún nær. Með end-
urteknum mælingum mætti sjálfsagt einn-
ig komast fyrir um það hvort torfan er
á hreyfingu, og f hvaða stefnu.
Enda þótt ekki sé hægt að gera mæl-
ingar sem þessar nema með allra ná-
kvæmustu mælum, má þó ugglaust gera
sér góðar vonir um aðferð þessa til þess
að finna með sild. Síldin er slík dutt-
lungaskepna, að eigi er ráðlegt að láta
nokkurs þess ófreistað, sem að gagni
getur komið við að finna hana. Vonandi
er sá tími ekki allfjarri að taka megi
þessa veiði eins og aðrar föstum, skyn-
samlegum tökum. Ef skipulagðar visinda-
legar rannsóknir og nýtizkutæki eru ann-
ars vegar, en skilningur og áhugi fiski-