Ægir - 01.07.1947, Page 39

Æ G I R
221
Dr. Alf Dannevig:
frostavetrar.
Siðastl. vetnr vai' óvenju harður á meginlandi Evrópu og á Brellands-
eyjum. fíásifjar þær, sem margar þjóðir urðu fijrir af völdum snjóa og
frosta, eru enri ómældar. í ríki núttúrunnar urðu einnig kalsár af völd-
um þessa fimbulvetrar. Sum ern þegar komin í Ijós, en um önnur mun
ekki verða kunnugt, fgrr en að nokkrum árum liðnum.
Dr. Alf Dannevig, forstjóri norskn fiskitilraunastöðvarinnar í Flödevig,
ritaði siðla vetrar grein um áhrif frostavetra á einn þátt í ríki náttúr-
unnar. Grein þessa nefnir luinn „Isvintre og fiskeriene“, og birtist hún í
Norges Handels og Sjöfartstidende 27. marz síðastl. Grcin þessi er i senn
markverð og fróðleg, enda er dr. Dannevig flestum mönnum færari að
fjalla um þetta viðfangsefni.
Fiskveiðar og
Kiskveiðar á víðátlumikluin strandlengj-
uiu og samgöngur á sömu slóðum hljóta að
gjalda grimmilega mikils frostaveturs.
Rýralífið i sjónum verður jafnframt fyrir
miklum óförum af sömu orsökum, og vegna
l>ess hefur frostavetur mikil áhrif á fisk-
stofninn, bæði beint og óbeint.
Aður en vér reynum að gera oss grein
kyrir áhrifum frostavetrar á fiskveiðarn-
ílr, skulum vór athuga eilítið aðstæðurnar
1 sjónum í hörðum frostavetri. Þegar sjór-
uin kólnar fyrir áhrif frá gufuh'volfinu,
verkar það fyrst á yfirborð hans. Eftir því
sein efsta horð sjávarins kólnar meira,
læim mun þyngri verður sjórinn í sór. Vatn
er Þyngst við 4 gráðu hita, só það hins veg-
ar kælt meira lóttist ])að og frýs við 0°,
t'ins og kunnugt er. Af þessu leiðir, að í
slorum stöðuvötnum er nokkurn spöl
undir ísnum 4° hiti allan veturinn. ísinn,
snjórinn og vatnið næst ísnum verka ein-
angrandi. Þessu er á annan hátt farið i
sjónum. Þar sem seltan er 33%c, eins og
1. d. er á yfirborðinu í Skagerak, er sjór-
inn þyngstur við h- 3,1° C. Fræðilega séð
niætti því ætla, að á öllu hafsvæði, þar sem
seltau er 33%0, kólnaði sjórinn við 3°
kulda. En nú er reyndin sú, að Skagerak
leggur, þegar sjórinn er H- 1.8° —• ísinn er
aðeins á yfirborðinu, og' ísmyndunin kem-
ur í veg fyrir ])að, að sjórinn kólni meira.
()I1 dýr hafa ákveðið saltmagn í blóðinu
cða líkamsvessunum og' þetta saltmagn
kemur í veg' fyrir það, að líkamsvessarnir
storkni l'yrr en hitinn er kominn lítið eitt
undir frostmark. Blóðið í venjulegum sjáv-
ar- og vatnafiskum frýs, ])egar hitinn er
~ 0.5° til h- 1°. Þetta er ástæðan til þess,
að fiskar í vatni híða ekki dauða af kulda,
])ar sem vatn verður aldrei kaldara en 0°.
öðru máli gegnir í sjó, því að þar getur hit-
inn orðið 1°— 2° undir frostmarki. Þess
I.er og að geta, að margar dýrategundir, þar
með talinn fiskur, deyr af öðrum orsökum,
en að blóðið storkni. Sú er því ástæðan fyrir
þvi, að dýralífið í sjónum getur orðið fyrir
])ungum búsifjum af völdum frostavetra.
Þannig' geta þessar búsifjar orðið enn til-
finnanlegri í Skagerak en við austurströnd
Grænlands, þar sem aðeins þrífst norður-
heimskauts gróður.
Dýr, sem ekki geta flutt sig um set, eru
undirorpin ásigkomulagi atvikanna, en
fiskurinn er ]>ess um kominn i meiri eða