Ægir - 15.01.1974, Blaðsíða 23

Verðrar og loglausrar framkomu. Sú spurning
vaknar hvers sú þjóð geti vænst, sem óvirðir
þær skyldur, sem hún hefur gengist undir,
þau lög, er gilda í samskiptum þjóða og þær
siðferðilegu kvaðir, sem því fylgir að vera
í samfélagi þjóða heims.
Vissulega höfum við jafnan lagt áherslu á
að teljast fullgildir í fjölskyldu þjóðanna.
Þannig erum við t. d. aðilar að Sameinuðu
þjóðunum og tökum þátt í margvíslegu sam-
starfi þjóðanna og heimsmótum, allt frá feg-
urðarsamkeppni til Olympíuleika, þá fáum
við margvíslega fyrirgreiðslu á alþjóðavett-
vangi. Getum við vænst þess að njóta þessara
fríðinda, án þess að sýna samþjóðum okkar til-
lit og þeim alþjóðlegum stofnunum, sem þær
hafa komið upp til tryggingar réttlæti, friði og
framförum í heiminum. Ein slík stofnun er
einmitt Alþjóðadómstóllinn og reyndar sú
mikilvægasta, eins og allir hugsandi menn
hljóta að viðurkenna, enda eigi unnt né rétt
að líta á starf hans í öðru ljósi, en það gerum
við með því að óvirða hann.
Það er undarlegt að heyra sæmilega viti-
borna menn finna Alþjóðadómstólnum til for-
áttu að hann skuli skipa gamlir menn. Vissu-
lega er það rétt að meðalaldur dómenda Al-
þjóðadómstólsins er nokkru hærri en meðal-
aldur alþingismanna, tveir þeirra eru eldri en
elzti alþingismaðurinn.
í þessu sambandi er þess að gæta, að þeir
sem veljast til þessara æðstu starfa á sviði
lögvísinda, þurfa jafnan nokkurn tíma, jafnvel
áratugi, til að sýna með starfi sínu að þeir
verðskuldi slíkan trúnað og eins hitt, að menn
vitkast með aldrinum, þeir læra af reynslu
sinni og eins geta þeir aflað sér aukinnar
menntunar allt fram á efri ár.
Því má bæta við, að yngstu dómendur Al-
þjóðadómstólsins eru talsvert yngri en yngsti
dómari Hæstaréttar íslands. Annars er allt
svona tal um aldur manna óraunhæft, því
engum kemur til hugar að neinn fulltrúi á
þingi Sameinuðu þjóðanna færi að kjósa elli-
sera menn til svo mikilvægra embætta, sem
Alþjóðadómstóllinn er.
Þá heyrist því stundum haldið fram, að
dómendur Alþjóðadómstólsins séu einungis
leppar stórveldanna eða ríkisstjórna sinna.
Slíkar getsakir eru gjörsamlega út í hött að
því er tekur til dómenda frá lýðfrjálsum
ríkjum. Það væri álíka fjarstætt og að halda
því fram að ríkisstjórnin reyndi að hafa áhrif
á niðurstöðu Hæstaréttar.
í þessu sambandi má geta þess, að ísland
hefur t. d. undanfama áratugi átt dómara í
mannréttindadómstól Evrópu, og er ég þess
fullviss að ríkisstjórnin hefur aldrei reynt að
hafa áhrif á atkvæði okkar manns í þeim
dómstól og jafnsannfærður er ég um, að dóm-
arinn sjálfur myndi ekki taka tillit til slikra
afskipta.
Óhætt mun vera að fullyrða, að afstaða rík-
isstjórna hinna lýðfrjálsu ríkja er hin sama,
en öðru máli gegnir um dómara lögregluríkja,
sem jafnan verða að hugsa um að falla ekki
í ónáð heima fyrir og verða þvi beint eða
óbeint að taka tillit til óska ríkisstjórna sinna.
Að mínu mati hefur aldrei verið ástæða til
að efast um að rök okkar leiði til sigurs í
málinu fyrir réttlátum dómstól. Þá vaknar
sú spurning, er dómstóllinn þannig skipaður,
að íslendingar megi vænta réttlátrar niður-
stöðu.
Á það hafa ýmsir borið brigður og nefna
þar einkum til þær tvær ástæður, sem hér
hefur verið vikið að og sýnt er fram á að eru
í meginatriðum ekki á rökum reistar.
Hins er að gæta að Alþjóðadómstólnum ber
í starfi sínu að taka tillit til þróunar þjóða-
réttar og í því efni er ekki að efa, að hún hef-
ur verið okkur hagstæð.
Óhætt mun vera að fullyrða, að af 15 dóm-
endum munu um 10 vera á okkar bandi. 1
andstöðunni verður brezki dómarinn, sem mun
telja 12 sjómílna víðáttu alþjóðareglu, senni-
lega einnig rússneski dómarinn og sá pólski,
sem hætt er við að verði á sömu skoðun. Hef
ég áður fært rök að þessu áliti mínu, en því
skal þó bætt við, að fjórir dómenda Alþjóða-
dómstólsins eru frá löndum með 50 sjómílna
landhelgi eða stærri.
Til þess að einfalda og skýra mál er oft
gripið til dæma úr daglega lífinu. Segjum að
í þessu dæmi séu Bretar eins og stórbóndi á
eyju, eða eyjarhöfðingi, sem langa tíð hefði
verið yfirgangssamur í garð nágranna sinna.
Segjum ennfremur að í dæminu sé íslenzka
þjóðin smábóndi, sem hefur mátt þola það að
eyjarhöfðinginn í trausti valds og ofbeldis,
hefur flutt fé sitt upp á land til beitar í landi
smábóndans og stoðar honum lítt að leita til
bjargálna bónda, granna síns, sem tekið hefði
sér það vald að vera í fyrirsvari fyrir smá-
ÆGIR — 15