Ægir - 01.08.1981, Síða 11

ákarlaveiðar. Ekki er auðvelt að segja ákveðið til
uni, hvenær Norðlendingar hófu fyrst að veiða há-
^rl sér til matar, en af máldögum og úttektar-
r ýrslum má sjá, að það hafa þeir með vissu verið
arnir að gera á I4.öld.1 Fjöldi norðlenzkra þjóð-
Sagnaminna, sem á hákarl minnast, og eru mörg
^er vafalaust mjög gömul, getur þó bent til þess,
.slíkrar veiðar hafi tíðkazt löngu fyrr.
ritgerð sinni,”Um sjávarafla” í 7. bindi af
ntum Lærdómslistafélagsins segir Ólafur Stephen-
sen stiftamtmaður, að Norðlendingar hafi lengi
|'eitt hákarl á hákarlavaði og þurfi hann ekkert að
enna þeim í því efni. Sæmilega hljóta þeir að hafa
unnað til verka eftir þessu að dæma.
^egar kemur fram um aldamótin 1800, fer sjó-
s°kn allmikið að aukast við Eyjafjörð. Valda því
ymsar ástæður. Þá fara afleiðingar þess að koma
s 'ýrar í ljós, að losað hafði verið um verzl-
miarhöftin, og meiri og betri skipaviður fer að
ytjast til landsins. En það var fleira, sem stuðlaði
n aukinni sjósókn Eyfirðinga í upphafi 19. aldar.
v° sem kunnugt er, voru fyrstu ár aldarinnar
mjög hörð, og vitað er, að þá féll mikið af búpen-
jn§h en sjálfir lifðu menn mjög af fjallagrösum og
ögðu sér jafnvel skóbætur til munns.2 Þarf ekki
mikið ímyndunarafl til þess að já, hve gifurlegt
n aU slíkt hlýtur að hafa verið héruðum, sem að
angmestu leyti byggðu afkomu sína á landbúnaði.
egn sagan, að á fyrstu árum aldarinnar hafi Ey-
,'rðingar farið mun tíðar í skreiðarferðir suður á
nncl, heldur en nokkru sinni fyrr, jafnvel allt til
estmannaeyja.
. ^að er svo ef til vill gott dæmi um það, hve fljót-
n menn voru að rétta við aftur eftir þetta áfall, að
Sl asta skreiðarferðin er talin farin úr Eyjafirði
•P-b. 1830. Er þess jafnvel getið, að á þessum ár-
m hafi Eyfirðingar selt Austfirðingum fisk í
^’Ptum fyrir landbúnaðarafurðir. Hér hlýtur þá
Vera um íbúa útsveitanna að ræða, en virðist þó
eta bent til þess, að íbúar innsveitanna hafi verið
r nir sjálfum sér nógir um fiskmeti í ríkara mæli
sn, fyrr, og því hafi þeir ekki þurft að kaupa
Javarafm-ðir útsveitarmanna. Ekki er þá heldur
^ . *e8t, að þeir hafi stundað sjósókn á kostnað
^eimilsiðjunnar og landbúnaðarins og því ekki
. r'ö færir um að birgja útsveitarmenn af
r. búnaðarafurðum sem fyrr. Þetta væri þá, ef
, reynist, afleiðing þess, að er menn vöndust
Se>kn í harðindunum, hafi þeir stundað hana
am, eftir að birta tók á ný, í rikara mæli en áður
hafði gerzt. Vafalitið er þetta þá afleiðing bættra
verzlunarhátta og bendir til þess, að þjóðfélags-
breytingar fari í hönd. Hagskýrslur sýna það
glöggt, að á fyrstu áratugum 19. áldar vex
skipastóll Eyfirðinga mjög, einkum þó að stærri
skipum. Árið 1801 voru í sýslunni 8 átt- og
teinæringar3, en 1827 voru þeir orðnir 204. Gekk
þó oft erfiðlega að bæta í þau skörð, er tiðir
skiptapar ollu.
Þegar hér var komið sögu var hákarlalýsi mjög
eftirsótt vara og því í góðu verði. Hefir það án efa
átt mikinn þátt í að efla sjósókn manna, en fram
að þessu hafði hákarlinn mest verið nýttur til átu,
og skrápurinn þá gjarnan notaður i skó. Eftir 1800
fara mjög að tíðskast hákarlalegur að vetrinum, og
var það nokkur nýlunda. Var þá einnig byrjað að
smíða sérstök hákarlaskip, yfirleitt 8-12 manna
för, sem stunduðu hákarlalegur frá því í marz og
fram undir slátt. Skip þessi voru yfirleitt með gafli
að aftan, mjög lotuð að framan. Þau þóttu sæmi-
leg til siglingar, en erfitt var að róa þeim. Að vissu
marki má telja þessi skip undanfara þilskipa á
þessum slóðum, enda var mörgum þeirra breytt í
þilskip síðar. Smám saman fór líka að tíðkast, að
tjaldað væri yfir þau að aftan og framan og veitti
það ofurlítið skjól, enda mun ekki hafa af veitt.
Einnig voru sérstakir lifrarkassar í flestum þeirra.
Þegar hákarlaskipin eru komin í þetta horf, má
raunar segja, að næsta skrefið á þróunarbrautinni
hljóti að vera þilskipin. Nú var líka komið fram
yfir miðja 19.öld og helztu atorkumenn við Eyja-
fjörð búnir að fá áhuga á hákarlaútgerð fyrir
alvöru. Þá reyndist skammt stórra högga í millum.
II. Upphaf þilskipaútgerðar við Eyjafjörð
Þegar rætt er um upphaf þilskipaútgerðar við
Eyjafjörð, mun öllum bera saman um það, hvern
telja beri hinn fyrsta brautryðjanda. Þorsteini
Daníelssyni á Skipalóni ber sá heiður og engum
öðrum. Raunar er þáttur Þorsteins í þessu braut-
ryðjandastarfi, svo og í íslenzkum útvegsmálum og
skipasmíðum, svo ríkur, að ómögulegt er að ræða
nokkuð um þessi mál, án þess að hans sé getið að
nokkru.
Þorsteinn fæddist á Skipalóni við Eyjafjörð 17.
nóvember 1796, og voru foreldrar hans hjónin
Guðrún Sigurðardóttir og Daníel Andrésson bóndi
þar. Sagt er, að Daníel bóndi hafi verið smiður
góður, þótt meira orð færi jafnan af mikilvirkni
ÆGIR —419