Ægir - 01.06.1982, Blaðsíða 38

Ásgeir Jakobsson:
Hvað skulum við hafa
að beitum?
(Úr handriti að Alþýðlegri fiskveiðisögu)
Nokkur undanfarin ár hef ég verið að tina saman eitt og
annað í alþýðlega fiskveiðisögu, það er bókarkorn, þar sem
tekin væri saman fiskveiðisaga okkar íslendinga frá upphafi
framá þann tíma, sem nú er að líða. Þessa sögu ætla ég að
rekja uppúr ýmsum bókum og fræðiritum og ritgerðum
fræðimanna og sagnfræðinga um hina ýmsu þætti fiskveiði-
sögunnar.
Það varð að ráði í haust með mér og ritstjórn Ægis, að
birtir væru í tímaritinu þættir hér og þar úr handritinu og
væru heillegir einir sér. Þótt þessi þáttur sem hér birtist sé úr
upphafskafla, þá er meining mín, að þeir þættir sem birtast í
Ægi, verði meir um það sem nýjast er í sögunni og enn um-
deilanlegt, svo sem hver hafi fyrstur tekið upp þessa eða
hina tækninýjungina og hvernig það hafi gerzt. Það finnst
mér nefnilega erfiðast í sögugerðinni að fá þetta á hreint.
Það hefur svo margt gerzt síðustu áratugina og margir kall-
aðir upphafsmenn um sömu nýjungina. Sú er von mín i
þessu efni, að þeir sem lesa pistlana í Ægi og telja sig vita
betur um tildrög og atvik láti frá sér heyra, og hafi þá annað
hvort samband við mig eða sendi timaritinu línu, til að forð-
ast villandi eða ófullnægjandi frásögn í bókinni. Ýmsu
kann að verða aukið í eða sleppt í gerð bókarinnar af því,
sem birtist í þessum greinarflokki eða fært til í texta.
Ásg. Jak.
Fiskveiðar eru jafngamlar manninum. Hann
hefur gripið fisk í fjörunni og síðan í ám og vötn-
um sér til fæðuöflunar.
Efalaust hafa menn náð mikilli leikni við að
grípa fisk með höndunum, þegar það hafði verið
iðkað mann fram af manni.
Þegar Evrópubúar kynntust fyrst Indíánum í
Norður-Ameríku, voru Indíánarnir furðulegar
lagnir við að grípa fisk þannig, að þeir smeygðu
höndinni ofurhægt og varlega undir fisk, sem lá
hreyfingarlaus við bakka og gripu eldsnöggt undir
hann í tálknin og kipptu honum uppúr vatninu.
Þessa frumaðferð við fiskveiðar kannast margir
strákar við, sem legið hafa á lækjar- eða vatns-
bakka og reynt að grípa silung, þótt leikninni væri
ekki ævinlega fyrir að fara né gætninni.
Það er þýðingarlaust að geta sér til um, *lV£^r.
maðurinn hefur farið að nota einhverskonar S
ur til að veiða í fisk. Það hefur gerzt löngú
fynr
• bvi
tíma ritaðrar sögu og um það eru engar minJar’
að þær gildrur hafa verið búnar til úr náttur
um efnum sem ekki hafa varðveizt í þeirri my^
sem þær voru. Spjótið, krókurinn, línan og ^
eru einnig forsöguleg veiðitæki. Fundizt
tæki til að húkka með fisk, einskonar
öngulsins og er ætlað þrjátíu þúsund ára gama
beinönglar hafa fundizt og síðan önglar fra
öld, og þar næst járnöld. Um net eru engar rm j ^
þar sem það hefur verið riðið úr náttúrlegu ^
sem eyðst hefur í tímans rás, en ekki er það e ,
að netið í einhverri mynd er forsögulegt ^
færi. Fiskveiðar eru sem sé orðnar aHÞ^^gr
þegar fyrst fara ritaðar sögur af manninum- ^
ekki ólíklegt að netið, öngullinn og línan e|.®rnar
uppruna í Austurlöndum fjær. Það eru tn
sagnir í Kína um netið og öngulinn, að m
kosti mörg hundruð árum fyrir Kristburð. ^
í sögnum margra þjóða eru guðirnir látmr
mönnum aðferðir til að veiða fisk.
Gríski sjávarguðinn, Poseidon er með Þ ^
sem talinn er merkja tæki guðsins til að ;nsn>í
fisk, sem hklega er fyrsta aðferð mannsins
veiðar, eftir að hann fór að smíða sér tæk' 1 sýaa
anna. Grikkir hafa þá með þessu tákni vi ^0
hvaðan þessi veiðitækni væri upprunnin-
er rétt skoðun á þríforkstákninu, hafa grlS
irnir verið fákunnandi og frumstæðir ;** ur þá
miðað við hina norrænu Æsi, en Snorn j 0g
bæði kunna til veiða með öngli og vaði og
þeir beita fyrir fisk. , jjSt oí
,,En í dagan stóð Hymir upp og bu'
bjóst til fiskjar, en Þór spratt upp og vars ^ ^
inn og bað að Hymir skyldi láta hann róa a
ser.
318 —ÆGIR