Ægir - 01.07.1989, Blaðsíða 16

356
ÆGIR
7/89
Viðskipti með kvóta 1984 -1988
Iþessarri grein er rakið hvernig
viðskipti með kvóta hafa verið
á fyrstu 5 árum kvótakerfisins.
Fyrst er fjallað um tilfærslu
útgerðar milli landshluta á íslandi
á síðustu tuttugu árum. Síðan er
tekið fyrir kvótakerfið, hvernig
kvótinn færist milli landshluta
gegnum verslun með skip, en í
síðasta hluta greinarinnar er
fjallað um leigu kvótanna. Nokkur
ruglingur hefur verið á hugtökum í
sambandi við þessi viðskipti,
þannig að rétt er að taka fram að
þegar rætt er um kaup og sölu
kvóta þá er átt við viðskipti til
eignar. Með kvótaleigu er hins-
vegar átt við kaup á rétti til að nýta
aflakvóta innan einstaks kvótaárs.
Kenningar deildarhagfræðinnar
(Microeconomics.) segja okkur að
framleiðsluþættir leiti þangað sem
vænt endurgjald notkunar þeirra
er hæst. Einkenni útgerðar er að
fjármagn sem notað er í hana er
óvenju hreyfanlegt. Auðveldara er
að flytja skip milli landshluta, en
t.d. verksmiðju, að því gefnu að
markaður sé fyrir aflann. Breyt-
ingar á lífsskilyrðum í hafinu sem
valda miklum vexti fiskstofna á
ákveðnum miðum eða þegareftir-
spurnarþróun er á þann veg að
staðbundinn tegur.d hækkar í
verði, gela valdið því að útgerð
verði hagkvæmari í þeim lands-
hlutun' sem að miðunum liggja.
Hugsanlegt er einnig að útgerð sé
betur rekin í einum landshluta en
öðrum, eða einfaldlega að efna-
hagsleg skilyrði í landi séu það
miklu betri að hagkvæmara sé að
reka útgerð frá einum stað en
öðrum.
Innan skrapdagakerfisins og
fyrir tíma þess leitaði útgerð hindr-
unarlaust til nýs jafnvægis eftir því
sem veiði gafst að undanskildum
inngripum stjórnvalda til að hafa
áhrif á byggðaþróun. Hinsvegarer
aðlögun að nýju jafnvægi, eftir að
kvótakerfi hefur verið komið á,
háð því að ný skip fá ekki veiði-
leyfi nema önnur eldri hverfi úr
rekstri. Og ef skip eru seld milli
landshluta, þá fylgir kvótinn að
jafnaði með í sölunni. Reyndar
fylgdi kvótinn undantekningalaust
með í sölu í öllum þeim tilfellum
sem hér eru könnuð.
Með athugun á breytingum á
staðsetningu fiskveiðiflotans frá
árinu 1973 til ársins 1988, fengust
þær upplýsingar um þróun út-
gerðar eftir landshlutum sem sjá
má í töflu 1. Landshlutaskipting
fylgir kjördæmaskiptingu að því
undanskildu að Reykjavík er talin
með Reykjanesi og Strandasýsla er
talin til Norðurlands vestra. Ekki
er að sjá að kvótakerfið hindri við-
skipti með skip og þar með
aðlögun að breyttum skilyrðum í
einstökum landshlutum.
Greinilegt er á töflu 1, að
hlutur Reykjaness hefur minnkað.
Á 8. áratugnum og á fyrri hluta
þess 9., gnæfir Reykjanes yfir aðra
landshluta hvað stærð veiðiflota
snertir. Hlutdeild er þó fallandi
allt frá byrjun síðasta áratugar.
Bátaflotinn dregst saman í hlutfalli
við allan bátaflota landsmanna úr
42.3% 1973 í 33.6% 1988-
Nokkrar sveiflur eru milli ára, en
þegar til lengri tíma er litið er þr°'
unin niður á við. Sömu sögu er a
segja af togurum, en þróunin er \>°
allt önnur. Sjá má af töflu 1 a
hlutdeild Reykjaness í togara'
flotanum er nánast sú sama 19'
og 1983, síðan kemur snögS
niðursveifla á árinu 1988.
Norðurland eykur hinsvegar
hlutdeild í veiðiflotanum á seinn1
hluta 9. áratugarins. Meginástæ 3
aukinnar hlutdeildar Norðlen
inga er sennilega mjög aukin vei
á grálúðu og djúprækju sem lágu
vel við útgerð frá Norðurlan '•
Fram að setningu kvótakerfis he u
Norðurland jafna en nokku^
sveiflukennda hlutdeild í heil ar
flota, en eftir það er stöðugu_
vöxtur veiðiflota Norðlendinga ‘
<ostnað annarra landshluta.
Að
/ísu spilar eitt einstakt útger a
yrirtæki stórt hlutverk í tilflutn'n
jtgerðar norður í land. Útger a .
:yrirtækið Samherji á Akure^
jefur vaxið með geipihraða ^
itofnun þess á árinu 1983
;kýrir að miklu leyti það gulla1" á
;keið sem virðist vera í útger
Norðurlandi á seinni árum- «j
Stærri veiðiflota fylgir að ia e(1
meiri afli í landshlutanuni,
jnnar möguleiki er líka fyr'r e _
:il að auka afla innan kvóta er
ns. En það er að taka á e ^
<vóta, eða það sem nýjast er'^r3
<aupa skip, úrelda það og ^
<vótann á þann flota sem |Vr"