Ægir - 01.03.1993, Qupperneq 8

Sveinn Hjörtur Hjartarson
Afkoma útgerðar
Afkoma útgerðar versnaði til
muna árið 1992 frá fyrra ári. Bæði er
að þorskveiðar minnkuðu milli ára
og verðlækkun varð á helstu afurðum
okkar. Þetta voru mikil umskipti frá
1991 sem var viðunandi ár. Alls
veiddust um 1537 þús. tonn á árinu,
sem var aukning nrilli ára, en þar
munar mest um loðnuveiði, sem var
góð.
Samkvæmt rekstraráætlun Þjóð-
hagsstofnunar fyrir árið 1992 er talið
að botnfiskveiðiflotinn, þ.e. sá hluti
hans sem er á ísfiskveiðum, hafi verið
rekinn með 5,4% halla að meðaltali.
Afkoma bátaflotans var verst. Hall-
inn á bátaflotanum var 7,5%. Tog-
araflotinn var rekinn með 4,9%
halla, en stóru togararnir voru reknir
með 5,6% hagnaði. Þá voru frysti-
togararnir einnig reknir með hagn-
aði, eða með 8,8% hagnaði, sbr.
töflur 1 og 2. Afkoma loðnuflotans
var einnig viðunandi.
Ytri aöstœöur
Ytri efnahagslegar aðstæður voru
útgerðinni einnig óhagstæðar. Skuld-
ir greinarinnar eru rniklar, um 100
milljarðar króna. Það leiðir að sjálfu
sér að þegar meðalraunvextir sem at-
vinnulífið ber eru um 11% segir það
verulega til sín í rekstri útgerðanna.
Gengi mikilvægra Evrópumynta
gagnvart íslensku krónunni lækkaði á
árinu. Það var ekki fyrr en í lok nóv-
ember að gengi íslensku krónunnar
var fellt um 6% til þess að mæta um-
ræddri lækkun á öðrum gjaldmiðl-
um. Sú gengisfelling ein og sér var
ekki gerð til þess að laga stöðu sjávar-
útvegsins, heldur fyrst og fremst til
þess að leiðrétta orðinn hlut. Enda
hafði utanríkisráðherra á fundi LÍU á
Akureyri tveimur vikum fyrr lýst því
yfir að ekki yrði gripið til gengisfell-
ingar til bjargar sjávarútveginum. Sá
tírni væri liðinn.
Samhliða gengisfellingu var
ákveðið af stjórnvöldum að afnema
aðstöðugjaldið til þess að bæta stöðu
atvinnulífsins í landinu. Allt í allt
varð gengisfellingin og afnánt að-
stöðugjaldsins til þess að bæta stöðu
sjávarútvegsins urn 2,54%, en sam-
kvæmt tölum Þjóðhagsstofnunar á
þeim tíma stefndi í að greinin væri
rekin með um 5 milljarða króna
halla, eða um 8% halla.
1 kjölfar kosninga í Bandaríkjun-
um hækkaði gengi dollars um 18%.
Hækkandi gengi á dollar styrkti
stöðu þeirra sem selja í þeim gjald-
miðli. Nú er aftur orðið vænlegra að
selja til Bandaríkjanna eftir að staða
dollarans gagnvart Evrópumyntum
hefur styrkst á ný.
Skuldir fyrirtækja sem eru með
dollaralán hækkuðu að sjálfsögðu í
JJAVAjR
ÍIJÍKJUKIMÍ'I
íslenskum krónum í kjölfar hækltun-
ar á gengi dollarans. Töluverður
gengismunur vegna breytinga á gengi
dollarsins gerir það að verkunr að
mörg fyrirtæki sem annars hefðu ver-
ið með jákvæða rekstrarniðurstöðu
voru rekin með tapi á árinu 1992.
Stjórnvölda hafa margoft lýst þvl
yfir að hornsteinn efnahagsstefnunnar
sé stöðugt gengi. Þetta þýðir með
öðrum orðum að sjávarútvegurinn
verður að bera sjálfur ytri áföll konu
ekki til stefnubreyting. Eðlilega eru
fyrirtæki misjafnlega undir það búm
að mæta áföllum. Samsetning veiði'
heimilda, úthlutaður kvóti, ráðstöfun
afla og fjárhagsleg staða eru þættU
sem skipta sköpum í rekstrinum.
Fiskverð
Ný lög um Verðlagsráð sjávarut'
vegsins hafa Ieitt til þess að ekki er
lengur hægt að miðstýra ákvörðun'
um um fiskverð og stilla af rekstrap
umhverfi greinarinnar um leið. 1
Verðlagsráði fór reglulega frarn uifl'
ræða um meðalafkomu greinarinnar
á hverjum tíma á grundvelli uppfys'
inga Þjóðhagsstofnunar. Nú farJ
þessi skoðanaskipti ekki frain með
sama hætti. Bæði er að lögin gera
Verðlagsráði ómögulegt að taka slíkar
ákvarðanir og svo hitt að fiskur er
verðlagður ýmist á fiskmarkaði eða 1
1 10 ÆGIR 3. TBL. 1993