Tímarit lögfræðinga - 01.11.1973, Blaðsíða 17

réttarstöðu hans hefur e. t. v. ekki verið verðskuldaður gaumur gef-
inn. Þá er fjölskyldunni, sem barnið mun fæðast inn í, oft málið
skylt. Óviðkomandi aðilar geta einnig átt hagsmuna að gæta, t. d.
barnlausir foreldrar, sem fóstra vilja barn foreldrum sínum óvelkomið,
eða þá læknastéttin, sem njóta vill starfsfrelsis. Og loks kann þjóðfé-
lagsvaldið að telja sér skylt að vernda líf og heilsu borgaranna og við-
halda hinu hefðbundna fjölskylduformi. Einnig getur ríkið talið rétt
eða skylt að stuðla að eða vinna gegn fólksfjölgun með ströngum eða
vægum ákvæðum um fóstureyðingar. Þessir ólíku hagsmunaaðilar eiga
augljóslega ólíkra hagsmuna að gæta, sem ekki verður öllum fullnægt
í hefðbundnu samfélagi. Því stendur löggjafinn frammi fyrir vanda,
sem ekki er eingöngu siðfræðilegur, heldur varðar einnig siðgæði, trú-
arskoðanir, efnahagsvandamál og einstaklingsvandamál, læknisfræði-
leg, sálfræðileg og líffræðileg vafaatriði og innbyrðis samkvæmni laga-
boða. Þau rök, sem mæla með eða móti fóstureyðingum, geta þannig
tekið á sig margvíslegar myndir, en of langt mál yrði að gera nánari
grein fyrir markmiðum og áhrifum hinna mismunandi löggj afarflokka.
Hér verður ekki heldur gerð nein skipuleg grein fyrir muninum á sið-
ferðisreglum og lagareglum og tengslum þeirra, enda um erfiða réttar-
heimspekileg spurningu að ræða. Lítum þó til glöggvunar á eitt þeirra
atriða, sem einkennir muninn á þessum reglum — muninn á viðnámi
reglnanna við breytingum. Löggjafinn getur sett eða afnumið bann
við fóstureyðingum með formlegri ákvörðun þar að lútandi. En sið-
ferðisreglum verður ekki breytt á þennan hátt, við getum t. d. ekki
ákveðið, að frá og með næstu Jónsmessu sé manndráp siðferðilega
réttlætanlegt.3 Þannig getur verið ósamræmi milli ákvarðana löggjaf-
ans og siðfræði hans. Hann gæti fallist á að fóstureyðingar séu sið-
ferðilega réttlætanlegar (jafnvel, að konan eigi siðferðilegan rétt á,
að ákvörðun hennar um að éyða fóstri sé látin afskiptalaus), en samt
ákveðið að setja lög sem bahni fóstureyðingar eða því sem næst. Það
gæti í. d. verið gert á þeirri forsendu, að aðgerðin sé hættuleg kon-
unni eða þjóðfélaginu, t. d. ef mikil brögð eru að því, að konur verði
ófrjóar vegna aðgerðarinnar, eða á þeirri forsendu, að efnahagslífi
landsins stafi ógnvænleg hætta af fólksfækkun. Á hinn bóginn kynni
svo löggjafinn að vera þeirrar skoðunar, að fóstureyðingar séu sið-
ferðilega óréttlætanlegar, en samt ákveðið að setja frjálslega löggjöf,
t. d. í því skyni að vinna gegn ólögmætum fóstureyðingum, sem við-
gangist þrátt fyrir lagabann. — Slíkar ástæður þóttu vera þungar á
metunum, þegar nýju fóstureyðingalögin voru sett á Bretlandi árið
1967, enda hafði þar viðgengist hvers konar fjárplógsstarfsemi undir
15