Tímarit lögfræðinga - 01.11.1973, Blaðsíða 22

urlíkamanum fyrstu mánuðina og fær frá honum þau efni, sem þvi
eru nauðsynleg til eðlilegs þroska. Það eru því óneitanlega mikilvæg
tímamót á þróunarferli fóstursins, þegar það verður ,,lífbært“ u. þ. b.
á 7. mánuði.
1 þriðja lagi er oft höfðað til myndhverfinga fóstursins frá írjóvg-
un til burðar. En á frumstigi sínu líkist það fyrst plöntu, þá ormi,
næst fiski, síðan dýri og loks manni í lok annars mánaðar og er það
þá orðið u. þ. b. 4 cm langt. Það er því jafn fráleitt að líkja fóstri á
frumstigi við manneskju eins og að leggja að jöfnu frækorn og eikar-
tré eða egg og fugl. Breytingin, sem verði fyrstu mánuðina, sé einnig
ósambærileg og annars eðlis en sá stigmunur, sem er t. d. á fóstri
rétt íyrir burð og barni rétt eftir bui'ð, eða á þroska kornabarns og
smábarns.
Loks ei' rétt að geta þeirra, sem leggja áherzlu á félagsleg áhrif
og hæfni við skýrgreiningu á hugtakinu mennskur. Sá skóli kennir,
að manneskjan ákvarðist ekki eingöngu af erfðaeiginleikum og efna-
samsetningu, heldur af afleiðingum hugsana, tilfinninga og félagslegra
athafna. Þar sem burður sé fyrsta félagsreynsla mannsins, höfum
við fyrst þá fullgilda manneskju. Þess ber að gæta, að of langt má
ganga í að meta „mennsku“ á mælikvarða þjóðfélagslegs mikilvægis
— slíkt sjónarmið getur augljóslega verið siðfræðilega vafasamt.
Hitt er ljóst, að hér sem fyrr liggja ekki ótvíræð og skýlaus svör á
lausu. Hvað er t. d. að segja um heilbrigt barn, sem elzt upp meðal
úlfa og kynnist ekki mannlegu samfélagi, eða afkvæmi mennskra
foreldra, sem er svo illilega vanskapað, að það mun aldrei verða hæft
til að skynja eða taka þátt í athöfnum umhverfis síns?
Þessi korn úr sarpi andmælenda hafa vissulega ekki hnekkt full-
yrðingu kaþólskra manna um, að allt frá getnaði sé fóstur í móður-
kviði mannleg vera. Hitt liggur ekki jafn ljóst fyrir, að einungis við
getnað sé hægt að segja um fóstrið á „skynsamlegan hátt“: nú höf-
um við nýja manneskju „í sama skilningi .. . og móðir þess er mann-
eskja“. Það er því hugsanlegt, að kenning kaþólskra sé of þröng og
að við verðum að gera greinarmun á manneskju og mannlegri veru,
þ. e. a. s. veru eða frumu, sem hefur líffræðilega möguleika til að
verða maður eða kona.
2. Hvað er réttur til lífs?
Ef okkur reynist erfitt að ákveða, hvort, hvenær og að hve miklu
leyti fóstur sé manneskja í sama skilningi og fullorðin kona er mann-
eskja (og það þrátt fyrir allar þær vísindalegu staðreyndir og til-
20