Tímarit lögfræðinga - 01.11.1973, Blaðsíða 24

óviðkomandi einstaklingum til að hjálpa, bjarga o. s. frv. eftir atvik-
um. Þannig rísa spurningar varðandi viðhald lífs (hafa a. m. k. lág-
mark lífsnauðsynja) og uppfyllingu getu manna og óska.15 Samkvæmt
þessu er „réttur til lífs“ ekki bara réttur til að vera ekki tekinn af lífi
eða til að vera haldið á lífi eins lengi og mögulegt er, heldur einnig
réttur til lífs, sem samræmst getur sjálfsvirðingu manna, frelsi frá
óþarfa þvingunum, og lífs, sem veitir möguleika til að þroska og
nýta þá hæfni, sem einstaklingurinn býr yfir. Með slík sjónarmið
að leiðarljósi má færa rök fyrir því, að þegar spurningin um fóstur-
eyðingar er annars vegar, verði að láta áþreifanlegar þarfir og ham-
ingju þeirra, sem eru óvefengjanlega manneskjur, sitja í fyrirrúmi.
Almenn „velferð" hljóti að vera helsta markmið þjóðfélagsins og
leiðin til þess sé ekki óvelkomin börn, örvæntingarfullar mæður, fjöl-
skyldur stofnaðar vegna óvelkominna barna af örvæntingarfullri
móður og tilviljunarkenndum föður.
Nú hafa allar rnanneskjur jafnan rétt til lífs, líkama, virðingar
o. s. frv., en sú staðreynd kemur ekki í veg fyrir það, að árekstrar
verði milli ósamræmanlegra en jafn rétthárra krafna. Þótt við að lokum
föllumst á fyrri forsendu kaþólsku kenningarinnar: allt frá getnaði
er fóstur í móðurkviði mannleg vera, sem hefur nákvæmlega sama
rétt til lífsins og hver önnur manneskja, verðum við því að hug-
leiða, hvort lífið eða þörfin til lífs, sem er grundvöllur uppfyllingar
allra annarra þarfa, sé tvímælalaust mikilvægust, án tillits til aðstæðna.
3. Er alltaf rangt að deyða mann?
Lítum nú á síðari forsendu hinnar kaþólsku röksemdafærslu: þá,
að það sé alltaf rangt að svipta beinlínis lífi saklausa mannlega veru.
Bannið byggist á því, að ákvörðun, sem gangi gegn frumgæðinu líf,
hljóti alltaf að vera röng. Afleiðingar athafnar eða aðgerðarleysis
skipti ekki máli um réttmæti ákvörðunar. Veita ber athygli tveim
fyrirvörum í banninu. Annars vegar er talað um saklausa mannveru,
hins vegar um að svipta beinlínis lífi.
Skv. túlkun nútíma guðfræðinga er hver sá „saklaus", sem ekki
hefur fyrirgert rétti sínum til lífs með því að fremja svívirðilegan
glæp (réttlæting dauðarefsingar). Sá sem ógnar öðrum vitandi vits
(og jafnvel óvitandi) er heldur ekki „saklaus", þess vegna er dráp í
réttlátu stríði (varnarstríði?) réttlætanlegt. En jafnvel líf þess sak-
lausa er ekki og hefur ekki alltaf verið verndað tvímælalaust. Þannig
deyja margir alsaklausir í stríði, og líflát þess, sem ógnar óviljandi,
22