Tímarit lögfræðinga - 01.12.1979, Blaðsíða 58

uppi að ofnýta eða jafnvel eyða fiskstofnum, sem þar að auki kunna
að mestu leyti að vera komnir úr lögsögu annars ríkis? Slík hefur
verið þróun þj óðaréttarins á undanförnum áratugum að eyðing sam-
eiginlegrar auðlindar á úthafinu myndi án nokkurs vafa vera talin
þjóðréttarbrot og því með öllu óheimil í dag. Hér væri með öðrum
orðum brotið gegn grundvallarreglum alþjóðalaga, sem m.a. er að
finna í Genfarsamningnum um hafið frá 1958.
Þar að auki ber svo vel við, að í uppkastinu að hafréttarsáttmála er
að finna ýmis ákvæði, sem koma eiga í veg fyrir að unnt verði að
ofveiða fiskistofnana utan 200 mílnanna. Þau ákvæði eiga tvímæla-
laust við loðnuveiðar Norðmanna á Jan Mayen-svæðinu.
I 63. gr. er fjallað um vernd stofna, sem ganga út úr 200 mílna
efnahagslögsögunni. Þar segir orðrétt: „Þegar sama stofninn eða
skylda stofna er að finna bæði innan efnahagslögsögunnar og utan
hennar eða á aðliggjandi svæðum, skal strandríkið og ríki, sem veiðar
stunda þar, freista þess að ná samningum um aðgerðir, sem nauðsyn-
legar eru til verndar þessum stofnum utan efnahagslögsögunnar,
annað hvort sjálft eða með aðstoð svæðastofnana.“
1 116. gr. er fjallað um heimild ríkja til þess að stunda veiðar á
úthafinu. Þar segir að öllum ríkjum sé það leyfilegt, en þó með þeim
mikilvæga fyrirvara að þau virði að fullu hagsmuni strandríkja og
m.a. ákvæðið í 63. gr. uppkastsins, sem rakið var hér að framan.
Enn segir í 118. gr., að ríki, sem veiða sömu stofnana eða samsvar-
andi stofna á sama úthafssvæðinu, skuli taka upp samninga til þess
að vernda þá fiskistofna, sem í hlut eiga.
I þessu sambandi má loks minnast á ákvæði 64. greinar, sem fjallar
um svonefnda flökkufiska. Þar segir að strandríkið og önnur ríki, sem
tilteknar flökkufiskategundir veiði, bæði innan og utan efnahágslög-
sögunnar, skuli í samvinnu tryggja vernd þeirra og skynsamlegustu
nýtingu innan sem utan 200 mílnanna. Tilgreindar eru 16 tegundir
flökkufiska. Loðna er ekki þar á meðal, þótt til þess sýnist full ástæða
og þyrfti því að bæta henni á þennan lista. Að því er varðar laxfiska
fer heimaland þeirra með víðtæka verndarlögsögu yfir slíkum stofn-
um, þótt þeir gangi út úr 200 mílna lögsögunni.
Af því sem að framan er greint má sjá að bæði samkvæmt grund-
vallarreglum þjóðaréttar og uppkastinu að nýjum hafréttarsáttmála
hefur Island rétt til fiskverndaraðgerða utan efnahagslögsögunnar,
hvort sem þær beinast að stofnum, sem Norðmenn veiða eða aðrar
þjóðir. Og jafnframt, að á Norðmönnum, sem öðrum þjóðum hvílir
sú lagaskylda að takmarka veiðar sínar á stofnum, sem ganga út úr
214