Tímarit lögfræðinga - 01.09.1990, Blaðsíða 27

hann.24 Ljóst er að færsla tékka á færslulista innistæðulausra tékka, hefur ekki í
för með sér viðurkenningu eða innlausn tékkans. Spurning er hins vegar hvort sú
athöfn að láta af hendi fé til tékkahafa, sem samsvarar tékkafjárhæðinni við
sýningu tékkans, hljóti ekki að jafngilda innlausnl
Fallist menn ekki á þessa niðurstöðu, vaknar sú áleitna spurning hvers vegna
greiðslubankinn sé að krefja útgefanda um greiðslu tékkans og með hvaða
heimild, telji greiðslubankinn sig ekki hafa innleyst tékkann við skuldfærslu
tékkans af safnreikningi sínum? Hvers vegna voru þá greiðslubankarnir, í
framangreindum bæjarþingsmálum, með vörslur tékkanna og að innheimta þá,
ef þeir höfðu ekki innleyst þá þegar þeir greiddu andvirði tékkanna út af
safnreikningum sínum til innlausnarbankanna? í tékkalögunum er ekki gert ráð
fyrir því að sami aðili geti haft þá réttarstöðu á sama tíma að vera greiðslubanki,
sem ekki hefur innleyst tékka og jafnframt tékkahafi. Tékkarétturinn er m.a.
byggður á þeirri meginreglu að greiðslubankinn verði aldrei tékkahafi.25 Sam-
kvæmt tékkalögunum hefur því greiðslubanki aldrei nema tvo kosti þegar
honum eru sýndir tékkar sem gefnir hafa verið út á hendur honum, en það er að
innleysa þá eða neita innlausn.26
Það er rétt að hafa í huga í þessu sambandi að framangreint færslukerfi
Reiknistofu bankanna var samið á þeim tíma. þegar nokkuð skiptar skoðanir
voru um það hvort greiðslubanki gæti verið tékkahafi. Töldu því margir að
ákvörðun á innlausnartímamarki hefði litla sem enga þýðingu fyrir hagsmuni
greiðslubankans. Það er því niðurstaða framangreindra bæjarþingsdóma sem
breytir þessari mynd.
Að síðustu má svo velta fyrir sér hvort samningar banka og sparisjóða um
tékkaviðskipti, þ.m.t. um 10 daga regluna, bindi á einhvern hátt þá sem eiga
viðskipti við þá. í dómi bæjarþings Rekjavíkur sem upp var kveðinn þann 21.
nóvember 1986, í málinu nr. 16843/1986, Búnaðarbanki íslands. Háaleitisútibú,
gegn Gróðrarstöðinni Víðidal o.fl., var komist að þeirri niðurstöðu að framselj-
andi tékka gœti ekki byggt rétt sinn á innbyrðis samkomulagi bankastofnana
varðandi 10 daga regluna, sem í málinu hafði verið brotin af greiðslubanka.
Ólíklegt verður því að telja að þessi samningur verði talinn hafa nokkra þýðingu
gagnvart öðrum en samningsaðilum.
Loks er á það að Iíta að telja verður ákvæði 3. og 5. mgr. 15. gr. tél.
24 Það fer svo eftir atvikum hvort greiðslubanki getur skuldfært tékkareikning útgefanda fyrir
tékkafjárhæðinni. Sjá hér t.d. tiivik nefnd síðast í kafla 9 þar sem vafasamt er að greiðslubanki geti
skuldfært rcikning útgefanda fyrir tékkunum.
25 Þessi meginregla liggur m.a. til grundvallar því að óhætt þótti að leggja að jöfnu yfirlýsingu
greiðslubanka um greiðslufall og opinbera afsögn. sbr. 2. mgr. 40. gr. tél.. þar scm greiðslubanki gat
ekki haft hagsmuni sem tékkhafi. Sjá hér einnig kafla 4 hér að framan.
2f’ Sjá nánar kafla 6 hér að framan.
105