Tímarit lögfræðinga - 01.09.1990, Síða 37

vegna aukningar eða minnkunar verðbréfasjóðs hefur einnig áhrif á samanlagt
markaðsvirði en ekki á gengi.
2.1.1 Ávöxtun verðbréfa
Hlutabréf eru keypt inn á ákveðnu gengi sem er gildandi á markaðnum hverju
sinni. Breytingar á gengi til hækkunar eða lækkunar eru færðar til aukningar eða
lækkunar á verðbréfaeign og hafa því áhrif á gengi hlutdeildarskírteina.
Skuldabréf eru hins vegar keypt inn miðað við ákveðna ávöxtunarkröfu sem í
gildi er á markaðinum hverju sinni og óháð því hverjir nafnvextir skuldabréfsins
eru. Sé ávöxtunarkrafa hærri en nafnvextir verða til afföll en sé þessu öfugt farið
verður verðið hærra en nafnverð þess segir til um. þ.e. yfirverð myndast.
Tiltekin ávöxtunarkrafa segir til um þá virðishækkun sem verður á verðbréfi
miðað við að það sé greitt upp í einu lagi eftir 1 ár. Eftir því sem ávöxtunarkrafa
er hærri á tilteknu verðbréfi, því lægra verð fæst fyrir það. Eftir því sem nær
dregur gjalddaga bréfsins eykst verðmæti þess og færist sú hækkun til eignaaukn-
ingar og gengi hlutdeildarskírteina hækkar samsvarandi.
2.1.2 Breytingar á vísitölu
Langstærstur hluti skuldabréfa á íslandi er verðtryggður miðað við lánskjara-
vísitölu. Lánskjaravísitala er eins og kunnugt er reiknuð mánaðarlega og tekur
gildi 1. hvers mánaðar en er reiknuð út u.þ.b. 10 dögum fyrr. Verðbréfaeign
verðbréfasjóðs þann 1. hvers mánaðar miðast því ávallt við auglýsta vísitölu. Þá
vaknar spurningin hvernig vísitala sé fundin fyrir næstu 20 daga, eða þann tíma
sem líður þar til vísitala næsta mánaðar er reiknuð. Það er gert þannig að vísitala
er fundin fyrir hvern dag út frá áætlaðri verðbólgu. Þegar útreikningur liggur svo
fyrir á 20. degi getur þurft að leiðrétta vegna of hárrar eða of lágrar verðbólgu-
spár og er leiðréttingunni ýmist jafnað út á síðustu 10 daga mánaðarins eða hún
tekin inn í einu lagi.
2.1.3 Breytingar á markaðsvöxtum
Eins og áður greinir ræðst verðmæti skuldabréfs af þeirri ávöxtunarkröfu sem
gerð er á verðbréfamarkaðnum, því hærri ávöxtunarkrafa því lægra verð. Við
breytingar á markaðsvöxtum (ávöxtunarkröfu) breytist því verðmæti skulda-
bréfa. Eins og áður greinir segir í 23. gr. laganna að eignir skuli meta á
markaðsvirði. í ákveðnum tilfellum getur verið erfiðleikum bundið að finna
nákvæmt markaðsvirði eins og það er á hverjum tíma, en það á einkum við um
bréf sem ekki eru skráð opinberlega. Stór hluti eigna verðbréfasjóða hérlendis
er samansettur af skuldabréfum sem ekki eru skráð á verðbréfamörkuðum.
Þessi bréf skipta ekki oft um hendur og markaðsvextir eru mismunandi, allt eftir
115