Tímarit lögfræðinga - 01.09.1990, Blaðsíða 35

viðskiptavini sína, en verðbréfasjóði er óheimilt að takast á hendur slíkar
ábyrgðir (27. gr.).
MYND III. Efnahagsreikningar banka og verðbréfasjóðs
BANKI VERÐBRÉFASJÓÐUR
Sjóður Veltiinnlán Sjóður Skammtímalán
Skammtímaútlán Spariinnlán Verðbréf Hlutdeildarskírteini
Langtímaútlán Aðrar skuldir Eigið fé
Fasteignir Aðrar eignir Ábyrgðarskuldbindingar utan efnahagsreiknings Eigið fé
Eigið fé banka og lánastofnana er yfirleitt á bilinu 5-10% en mun lægra í
verðbréfasjóðum, eða að jafnaði innan við 1%. En færa má rök fyrir því að
hlutdeildarskírteini sem mynda meginstofn skuldahliðar efnahagsreikningsins
sé í raun eigið fé og eigið fé verðbréfasjóða sé nálægt 100%. Að flokka
hlutdeildarskírteini með eigin fé er að sjálfsögðu nokkuð frjálslega með farið
enda segir í 20. gr. laganna að eigandi hlutdeildarskírteinis skuli hafa réttarstöðu
lánardrottins gagnvart verðbréfasjóði. Eitt megineinkenni hlutdeildarskírteinis
er þó hið sama og eigin fjár en það varðar rétt eiganda þess til tekna í réttu
hlutfalli við ávöxtun eigna verðbréfasjóðsins. Verðmæti hlutdeildarskírteina
helst því ávallt í hendur við verðmæti eignasjóðsins á sama hátt og eigið fé t.d.
atvinnufyrirtækja er jafnt eignum að frádregnum skuldum. Fyrirmæli laganna
um þetta atriði eru skýr en 23. gr. fjallar um útreikninga gengis. Nánar er vikið
að því síðar. Þessi eiginleiki hlutdeildarskírteina er einmitt aðalástæða þess að
eigið fé er svo lítill hluti fjármagns sem raun ber vitni. Bankar taka hins vegar
vaxtaáhættu sem felst í mismunandi binditíma og mismunandi vaxtakjörum
eigna og skulda en þessi tilhögun kallar á meira eigið fé en hjá verðbréfasjóðum.
2. GENGI HLUTDEILDARSKÍRTEINA
Gengi hlutdeildarskírteina er reiknað út daglega samkvæmt eftirfarandi
formúlu:
„ . Markaðsvirði eigna - skuldir
Gengi = ___________________________
Nafnvirði hlutdeildar-
skírteina og hlutafjár
113