Tímarit lögfræðinga - 01.09.1990, Side 34

MYND II. Áhætta tengd verðbréfaeign
Tegundir áhættu: Spari- skírt. Banka- tr.br. Verðbr. sjóður Veðsk. bréf Hluta- bréf
Vanskila- og tapsáhætta Engin Engin/ litil Lítil Töluv. Mest
Fjárlosunar- áhætta Lítil Lítil Lítil Nokkur Mest
Áhætta v/stjórn- valdsaðgerða ? ? ? ? ?
Áhætta vegna markaðs- vaxtabreytinga Nokkur Nokkur Minnst Nokkur Mest
ávallt greitt handhöfum hlutdeildarskírteina samdægurs og frestunarákvæðum
hefur því ekki verið beitt, nema í tilfelli Avöxtunar sf.
Verðbréfasjóðir kaupa verðbréf á þriðja aðila en bankar stunda útlánastarf-
semi. Tengsl banka við skuldara eru því önnur og meiri en verðbréfasjóða og
innlán í banka veitir oft ákveðinn lántökurétt, en eigandi hlutdeildarskírteinis
hefur engan sambærilegan rétt í verðbréfasjóði.
Verðbréfasjóðir greiða fast umsýslugjald, yfirleitt 2% á ári, til verðbréfafyrir-
tækis en bankinn fær breytilegan vaxtamun af fé því sem hann hefur í sinni
umsjá, vaxtamun sem ræðst af mismun útláns- og innlánsvaxta. Avöxtun
hlutdeildarskírteina er ávallt háð því hverja ávöxtun eignir verðbréfasjóðsins
gefa af sér en bankar lofa fyrirfram ákveðinni ávöxtun sem ekki er endilega
bundin ávöxtun eigna eins og hún er á hverjum tíma. Vaxtamunur til bankans
getur því verið breytilegur.
Með því að skoða efnahagsreikning banka eða innlánsstofnunar annars vegar
og verðbréfasjóðs hins vegar má einnig sjá nokkur atriði sem greina á milli
þessara forma en á mynd III er sýnd meginuppbygging efnahagsreiknings banka
og verðbréfasjóðs. Vinstra megin eru taldar eignir en hægra megin skuldir og
eigið fé.
í efnahagsreikningi bankans er sýnd fasteign sem er ekki í efnahagsreikningi
verðbréfasjóðsins. Algengt er að bankar eigi sjálfir það húsnæði sem starfsemi
þeirra fer fram í en verðbréfasjóðum er ekki heimilt að eiga fasteignir (28.gr.)
nema þær séu yfirteknar til að tryggja fullnustu krafna og skulu þær þá seldar
aftur innan 18 mánaða. Pá má yfirleitt sjá ábyrgðarskuldbindingar í efnahags-
reikningi banka vegna ábyrgða sem bankinn hefur tekist á hendur fyrir
112