Ægir - 01.04.1994, Qupperneq 30

ar kvóta undanfarin ár, en yfirleitt hef-
ur ekki tekist að veiða upp í kvótann.
Það gæti þó breyst nú því fyrirsjáanlegt
er að niðurskurður í þorskveiðikvóta á
þessu fiskveiðiári mun ýta enn fleirum
út í rækjuveiðar.
Unnur Skúladóttir fiskifræðingur
hjá Hafrannsóknastofnun, sem er
helsti sérfræðingur okkar í rækjunni,
staðfestir að rækjan er ekki ótæmandi
auðlind. Hún er sammála Snorra í því
að aðalástæðan fyrir aukningunni sem
orðið hefur sé brotthvarf þorsksins.
„Þorskurinn er óvinur rækjunnar núm-
er eitt þótt rækjan sé ekki aðalfæða
þorsksins. Hann étur rækjuna bæði
smáa og stóra og hefur því veruleg
áhrif á nýliðun stofnsins. Þetta kom
glöggt í ljós þegar sterku þorskárgang-
arnir frá 1983 og 1984 komu til skjal-
anna, þá dró verulega úr rækjuveiðun-
um. Það er slæmt fyrir rækjuna ef tveir
sterkir þorskárgangar í röð komast
upp. Niðurstöður togararallsins benda
til þess að þorskárgangurinn frá 1993
sé nokkuð sterkur. Ef svo er má búast
við að hann fari að gera usla í rækj-
unni á næsta ári.
En rækjan á fleiri óvini. Þar má
nefna ýsuna og inni á fjörðum gerir
marhnúturinn verulegan skurk. Svo
hafa heyrst sögur af því að hvalir éti
rækju. Það hefur heyrst af hrefnu sem
veiddist og reyndist vera full af rækju,
en þær sögur eru óstaðfestar."
Menn hafa velt því fyrir sér hvort
rækjan sem veiðist á djúpmiðum sé af
sama stofni og sú sem veiðist inni á
fjörðum. Mikill stærðarmunur er á
henni, í kilóinu af rækju sem veiðist
vestur á Dohrnbanka eru þetta 50-70
stykki og jafnvel minna, en allt upp í
200 stykki í kílóinu af innfjarðarækju.
Snorri er á því að þetta sé sami stofn-
inn, en Unnur er honum ekki sam-
mála. Hún viðurkennir að lítið sé vitað
um rækjuna meðan hún er á lirfustig-
inu, en eftir að hún veröur botnlæg er
það álit fiskifræðinga að hún sé stað-
bundin. Það renni líka stoðum undir
það að um mismunandi stofna sé að
ræða að rækjan úti fyrir sé töluvert
stærri við kynþroskaaldur en sú sem er
inni á fjörðum.
40% verðfall á 5 árum
Það eru blikur á lofti í rækjuveiðun-
um, ekkert síður en í öðrum greinum
sjávarútvegs. Vissulega er það ekkert
sérstakt áhyggjuefni ef hún þarf að
þoka af miðunum undan vaxandi fisk-
gengd. En á hinn bóginn er ástæða til
að hafa áhyggjur af þróuninni á rækju-
mörkuðunum. Þar hefur orðið veruleg
verðlækkun á undanförnum misser-
um. Miðað við að „rækjuvísitalan"
hafi verið 100 árið 1986 þá var hún
Pétur Bjarnason, framkvaemda-
stjóri Félags rækju- og
hörpudiskframleiðenda:
„Samkeppnin við eldisrækjuna
verður æ harðari því rækjueldi
vex hröðum skrefum."
iíka 100 snemma árs 1989, en síðan
hefur slegið í bakseglið og í janúar sl.
var hún innan við 60. Það er 40%
verðfall á fimm árum.
Það hefur orðið veruleg breyting á
rækjumarkaði á síðustu árum. „Á átt-
unda áratugnum var rækjan soðin um
borð og fullunnin í landi. Áður var
Evrópa stærsti markaðurinn, en á síð-
ustu árum hafa Japanir keypt meira og
meira af rækjunni og þeir vilja fá hana
frysta ferska í skelinni. Það hefur bjarg-
að því sem bjargaö verður að jenið hef-
ur verið að styrkjast. En þessi verð-
lækkun gildir um allar okkar afurðir og
er vissulega áhyggjuefni, einkum
vegna þess að hún kemur á sama tíma
og afli dregst saman," segir Snorri.
Hann segist selja rækjuna undir eig-
in merki í gegnum Fiskmiðlun Norður-
lands og virðist það ætla að gefa góða
raun. „Það er í sjálfu sér ekki mikill
munur á kröfunum sem gerðar eru nú
og var áður. Það er gerð mikil krafa um
vöruvöndun og útlit rækjunnar og þótt
sjófrysting sé umdeild verkunaraðferð
þá á hún fullan rétt á sér í rækjuveið-
unum. Rækjan má ekki vera orðin
meira en fjögurra tíma gömul þegar
hún er fryst, þá fer hún aö láta lit. Það
væri ekki mögulegt að gera hana jafn-
verömæta með öðrum hætti en að
frysta hana um borö í skipunum."
Markaösátak í aösigi
Félag rækju- og hörpudiskframleið-
enda hefur að sjálfsögðu áhyggjur af
lækkandi rækjuveröi. Pétur Bjarnason
framkvæmdastjóri félagsins segir að
samkeppnin við eldisrækjuna verði æ
harðari því rækjueldi vex hröðum
skrefum. Svarið við þeirri samkeppni
hljóti að vera að leggja áherslu á að
rækja sem vex upp í köldum sjó sé
önnur og betri vara en rækja alin í hlýj-
um sjó. Þess vegna sé verjandi aö borga
hærra verð fyrir kaldsjávarrækju.
Helstu seljendur kaldsjávarrækju í
heiminum eru þjóðirnar við Norður-
Atlantshaf og er nú í gangi sameigin-
legt norrænt markaðsátak í Evrópu.
Þangað fer verulegur hluti rækjunnar
og þar eru markaðsastæður þannig að
rækjuneyslan eykst en hlutdeild kald-
sjávarrækju minnkar. Það hefur tekið
nokkurn tíma að samstilla krafta Norð-
manna, Islendinga, Færeyinga og
Grænlendinga sem hafa staðið í harðri
samkeppni á mörkuðunum hingað til.
En nú virðist það vera að ganga og má
búast við að átakið hefjist fyrir alvöru
á komandi sumri.
Eins og allir vita kostar það sitt að
markaðssetja vörur og þjónustu og það
gildir ekkert síður um rækju en annað.
Eins og hagur rækjuvinnslunnar er nú
um stundir er ekki mikiö afgangs til að
stunda markaðsstarf. Þess vegna hefur
félagið sett fram þá kröfu að hlutur
rækjuvinnslunnar í Verðjöfnunarsjóði
sjávarútvegsins renni til þessa mark-
aðsátaks. Alþingi hefur til umfjöllunar
frumvarp um að leggja sjóðinn niður
eins og kunnugt er og segir Pétur að
málaleitan félagsins hafi hlotið góðar
viðtökur þingmanna. □
30 ÆGIR APRÍL 1994