Ægir - 01.04.1994, Side 33

STOFNMÆUNG BOINFISKA
Á ÍSLANDSMIÐUM
1993
Ólafur K. Pálsson
Björn Æ. Steinarsson
Einar Jónsson
Gunnar Jónsson
Gunnar Stefánsson
Sigfús A. Schopka
Rannsóknaleiðangurinn „Stofnmæl-
ing botnfiska á íslandsmiðum 1993"
fór fram 2.-17. mars. Til verksins voru
leigðir 5 togarar, Bjartur NK 121, Brett-
ingur NS 50, Hoffell SU 80, Múlaberg
ÓF 32 og Rauðinúpur ÞH 160. Teknar
voru 597 togstöðvar á landgrunninu
allt umhverfis landið niður á 500 m
dýpi og að miðlínu milli íslands og
Færeyja. Þar af voru teknar um 28
aukastöðvar á grunnslóð. Skráðar teg-
undir fiska og hryggleysingja reyndust
75 talsins eða um 655 þúsund dýr.
Lengdarmældar voru 45 fisktegundir,
alls tæplega 348 þúsund fiskar, þar af
um 41 þúsund, þorskar, 72 þúsund
ýsur, 55 þúsund gullkarfar, 46 þúsund
skrápflúrur og um 19 þúsund steinbít-
ar. Tólf tegundir voru kyngreindar.
Kvörnum til aldursgreiningar var safn-
aö af 15 tegundum, þar á meðal
þorski, ýsu og ufsa, alls 10459 kvarna-
sýni.
Umfangsmikil vigtun fisks hófst í
þessum leiðangri og beindist að þorski,
ýsu og ufsa. Allir kvarnaðir fiskar þess-
ara tegunda voru einnig vigtaðir
óslægðir og slægðir auk þess sem lifur
var vegin.
Fæða þorsks var rannsökuð og fór
úrvinnsla fæðusýna fram jafnharðan í
leiðangrinum. Helstu tegundir bráöar
voru greindar, fjöldi dýra ákvarðaður
og vegin og fiskbráð lengdarmæld.
Fæðusýnum var safnað á 2 stöðvum í
hverjum reit, samtals úr 4240 þorsk-
um. Þetta verkefni er liður í sérstakri
áætlun um fjölstofnarannsóknir.
Sýnum til mælinga á orkuinnihaldi
var safnað af 15 tegundum fiska og
hryggleysingja í tengslum við rann-
sóknir á fæðunámi sela hér við land.
í eftirfarandi köflum er gerð grein
fyrir nokkrum niðurstöðum um líf-
fræðilega þætti og stofnvísitölur helstu
fiskstofna, þ.e. þorsks, ýsu, karfa, stein-
bíts og skrápflúru. Ennfremur er nú
gerð grein fyrir nokkrum líffræðilegum
þáttum minni stofna, þ.e. skarkola,
löngu, blálöngu, keilu og lúðu.
Umhverfisþættir
Hitastig sjávar við botn og í yfir-
borði var mælt í leiðangrinum. Á 1.
mynd má sjá meðalhita úr þessum
mælingum á þeim tíma sem verkefnið
hefur staðið yfir, þ.e. á árabilinu
1985-1993. Hitastig sjávar er með
tveimur undantekningum undir með-
allagi á öllum miðum hvort heldur lit-
ið er á botn- eöa yfirborðshita. Botn-
hiti sjávar er undantekningarlaust
lægri en tvö undanfarin ár. Botnhitinn
er sérstaklega lágur á Austurmiðum svo
og í Rósagarðinum. Á öðrum miðum
er hann að vísu undir meðallagi en
ekki þó stórlega. Ef litið er á sjávarhit-
ann öll árin einkennist hann af tveim-
ur toppum við upphaf og undir lok
tímabiisins. Þar á milii
er lægð sem er dýpst
árið 1989 þegar kalt var
á öllum miðum. Eftir til-
tölulega hlý ár 1991 og
1992 virðist sjávarhiti
fara aftur lækkandi
1993.
Veðurfar í mars 1993
á meðan rannsóknirnar
stóðu yfir var með besta
móti. Engar brælur voru
og vindhraði yfir 25
hnútum var sjaldnar en
áður hefur mælst. Frátaf-
ir vegna veðurs voru því
nánast engar. Suðlægar
áttir voru ríkjandi, mest
SV- og þá SA-átt.
Lengdardreifingar
Lengdardreifingar eru reiknaðar
með tvennskonar hætti. Lengdar-
dreifngar þorsks, ýsu, gullkarfa og
steinbíts sýna reiknaðan heildarfjölda
fiska á hverju lengdarbili, þ.e. á hverj-
um cm hjá þorski, ýsu og gullkarfa en
á hverjum þremur cm hjá steinbít. Hjá
öðrum tegundum sýna lengdardreif-
ingar meðalfjölda fiska á togmílu á
hverju lengdarbili.
Þorskur
Lengdardreifing þorsks einkennist af
toppi og öxl ungfisks minni en 30 cm
að lengd, þ.e. þorski á bilinu 10-15 cm
og á bilinu 25-30 cm, en þessi fiskur er
ekki stór hluti aflans (2. mynd a). Bróö-
urpartur aflans er fiskur á lengdarbilinu
35-65 cm. Hjá stærri fiskinum myndar
lengdardreifingin nánast einn topp þar
sem aöeins einn árgangur sker sig úr
við 50 cm lengd, en þetta er árgangur
1989. Árgangurinn sem myndar topp
um 12 cm er 1 árs fiskur en 2ja ára fisk-
urinn myndar topp við 25 cm.
Þessir árgangar koma bæði fram á
norður- og suðursvæði, en 2ja ára
þorskurinn hefur vaxið aðeins hraðar á
L
89
1. mynd. Hitastig sjávar viö botn eftir svæöum í
stofnmælingum 1985-93.
ÆGIR APRÍL 1994 33