Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Síða 41

Aðfararheimild kann að mæla fyrir um skyldu gerðarþola til að veita gerðar-
beiðanda umráð annars en þess, sem 72. gr. aðfl. tekur til. Skal sýslumaður þá
fullnægja rétti gerðarbeiðanda með því að taka það með valdi úr umráðum gerð-
arþola og afhenda gerðarbeiðanda, sbr. 73. gr. aðfl.
Aðfararheimild mælir stundum fyrir um skyldu gerðarþola til að gefa út eða
rita undir skjal eða standa á annan hátt að löggerningi.9 Skal sýslumaður þá, ef
því verður við kornið, fullnægja rétti gerðarbeiðanda með því sjálfur að fram-
kvæma viðkomandi athöfn með sömu réttaráhrifum og hefði hann umboð
gerðarþola til þess, sbr. 74. gr. Sjá til athugunar H 1938 399 (Leifsgata 32).
Ef aðfararheimild kveður á um skyldu gerðarþola til að láta eitthvað ógert,
getur sýslumaður samkvæmt kröfu gerðarbeiðanda falið lögreglumönnum að
vama því, að gerðarþoli brjóti gegn því banni, sbr. 75. gr. aðfl.
Aðfararheimild kann aðallega að kveða á um aðra skyldu en þá, sern um ræðir
í 12.- 75. gr. aðfl., og til vara um sérstakt peningagjald í stað þess, sem upphaf-
lega skyldi efnt. Verði gerðarþoli ekki við áskorun sýslumanns um að efna
aðalskylduna, getur sýslumaður þegar í stað gert fjámám fyrir peningagjaldinu,
ef gerðarbeiðandi krefst þess, sbr. 76. gr. aðfl.
Ef aðfararheimild geymir hins vegar ekki fyrirmæli um slíka varagreiðslu,
sem um ræðir í 76. gr. aðfl., er lokaúrræði aðfl., að kröfu gerðarbeiðanda verði
umbreytt í peningakröfu eftir reglum 77. gr. aðfl. og fjámám gert fyrir henni
samkvæmt kröfu gerðarbeiðanda. í ljós kann að koma við aðfarargerð, að kröfu
gerðarbeiðanda verði ekki fullnægt samkvæmt ákvæðum 72.-76. gr„ en ómögu-
leiki eða önnur samsvarandi atvik leysa gerðarþola ekki endanlega undan
skyldunni. Getur gerðarbeiðandi þá krafist þess, að héraðsdómari ákveði honum
peningagreiðslu úr hendi gerðarþola þess í stað. Kæmi þá í hlut héraðsdómara að
taka afstöðu til hugsanlegrar mótbáru gerðarþola um, að hann hafi losnað undan
skyldu sinni vegna ómöguleika á efndum. Reglur 2.-5. mgr. 77. gr. aðfl. fjalla að
mestu um málsmeðferð fyrir héraðsdómi, ef umbreyta þarf hagsmunum gerðar-
beiðanda í peningakröfu, og með hverjum hætti eigi að ákvarða þá fjárhæð, sem
komi í stað skyldu gerðarþola.
1.7 Beinar aðfarargerðir
Beinar aðfarargerðir (innsetning og útburður) samkvæmt 12. kafla aðfl. skipta
oft nreira máli í réttarframkvæmdinni en framangreind úrræði. Oft er hægt að
fylgja dómi um efndir in natura eftir með slíkum gerðunt, en til þess þarf þá
réttur gerðarbeiðanda að vera skýr. Sjá nánar kafli 1.1.
9 Sjá til athugunar H 1972 144 (Háaloft á Kaplaskjólsvegi). Kaupandi fasteignar taldi, að háaloft yfir
íbúð, sem hann keypti, hefði fylgt með í kaupunum, en því andmælti seljandi. Aðalkrafa kaupandans
í máli á hendur seíjandanum var í upphafi sú, að „... stefnda verði gert að afla stefnanda þinglýstrar
heimildar að háalofti yfir íbúð stefnanda á 4. hæð t.h. að Kaplaskjólsvegi 61 hér í borg að viðlögðum
... dagsektum ... en til vara, að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda ... skaðabætur".
297