Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Síða 58

undan efndaskyldunni. Þetta kemur ekki í veg fyrir, að kaupandinn geti neytt
annarra úrræða, sem til boða standa, t.d. þess úrræðis að halda eftir greiðslu
kaupverðsins. Skaðabóta getur kaupandi á hinn bóginn ekki krafist, ef
hindrunin er þess eðlis, sem um ræðir í 1. mgr. 27. gr.39
4.4.7 Missir réttar til efnda in natura vegna tómlætis kaupanda
Ef kaupandinn dregur óeðlilega lengi að setja fram kröfu um efndir, glatar
hann þeim rétti sínum, sbr. 3. mgr. 27. gr. kpl. Það, hve lengi kaupandi getur
dregið að setja fram kröfu, veltur á atvikum hverju sinni, t.d. eðli kaupa og
framferði seljanda eftir að greiðsludráttur varð. Yfirleitt má þó segja, að
frestur til að krefjast efnda sé lengri en frestur til þess að rifta kaupum eða
krefjast skaðabóta eftir afhendingu.40
4.5 Lausafjárkaup - Takmarkanir á rétti til skaðabóta
4.5.1 Meginreglan uni rétt kaupanda til skaðabóta í tilefni greiðslu-
dráttar seljanda
Sú meginregla gildir samkvæmt 27. gr. kpl.,41 að kaupandi getur krafist
skaðabóta vegna þess tjóns, sem hann bíður vegna greiðsludráttar af hálfu
seljanda. Þessi réttur kaupanda sætir þó ýmsum takmörkunum, sem nánar
verða raktar síðar. Með greiðsludrætti í lögunum er átt við það, þegar
söluhlutur er ekki afhentur eða hann er afhentur of seint, sbr. 22. gr. Ákvæðið
gildir einnig, þegar greiðsludráttur verður að hluta til, þ.e. þegar einungis
hluti greiðslunnar er afhentur. Um ábyrgð seljanda á göllum er fjallað í 40.
gr. og um ábyrgð á vanheimild í 41. gr. Um ábyrgð kaupanda vegna greiðslu-
dráttar af hans hálfu er fjallað í 57. gr. laganna.42
Regla 1. mgr. 27. gr. kpl. um skaðabótaábyrgð seljanda gagnvart kaupanda
vegna greiðsludráttar er hlutlæg. Kaupandi getur krafist skaðabóta vegna
þess tjóns, sem hann bíður vegna greiðsludráttar. Þetta gildir þó ekki skv. 2.
málsl., ef seljandi sýnir fram á, að greiðsludrátturinn hafi orðið vegna hindr-
unar, sem hann fékk ekki ráðið við eða ekki er með sanngirni unnt að ætlast
til, að hann hefði hindrunina í huga við samningsgerð, eða hefði getað
komist hjá eða sigrast á afleiðingum hennar. Það er með öðrum orðum
meginsjónarmiðið, að kaupandinn eigi rétt til skaðabóta vegna þess tjóns,
sem greiðsludráttur veldur honum, sbr. ákvæði 1. málsl. ákvæðisins, en hann
39 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 82.
40 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 82.
41 Ura 27. gr. norsku kaupalaganna sjá John Egil Bergen og Stein Rognlien: Kjopsloven,
kommentarutgave, bls. 147-174; Christian Fr VVvller: Kjopsretten i et notteskall, bls. 86-91;
Roald Martinussen: Kjopsrett. bls. 72-80, og Erling Selvig: Kjopsrett til studiebruk, bls. 263-269.
42 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 87. Ákvæði 27. gr. kpl. eiga sér fyrirmynd í 79. gr. Sþ-
samningsins. I lagagreininni er aðeins fjallað um skilyrði fyrir skaðabótum, en um ákvörðun
bótafjárhæðar er fjallað í 67.-70. gr. laganna. I eldri lögum var fjallað um skaðabótaskyldu seljanda
vegna greiðsludráttar í 23. og 24. gr.
314