Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Page 8

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Page 8
sérstökum lögum um dómstóla. Þegar lögfræðin fæst við spumingar eða álitaefni, sem tengjast þessum réttarheimildum, er hins vegar óhjákvæmilegt að hafa í huga uppruna þeirra og þá hugmyndafræði sem þær eru byggðar á. Grundvallarspurningar um dómsvaldið og hlutverk dómstóla hafa ekki fengið mikla athygli hér á landi, hvorki innan hinnar hefðbundnu lögfræði né í umfjöllun á opinberum vettvangi. Sögulegur bakgrunnur dómsvaldsins og hugmyndafræðin, sem þar liggur til grundvallar, hefur því ekki verið mikið í sviðsljósinu. Þörfin fyrir slíka umfjöllun er hins vegar brýn, einkum í ljósi þess að sífellt eru gerðar auknar kröfur til dómstólanna, svo sem um sjálfstæði þeirra, óhlutdrægni, gæði úrlausna, skilvirkni og afköst. Samkvæmt réttarríkishugmyndinni er meginhlutverk dómstólanna að leysa úr málum lögum samkvæmt og að tryggja þannig almennt réttaröryggi. Eins og fram kemur í réttarfarslögum og lögum um dómstóla er þeim falið að leysa úr deilum sem spretta af réttarágreiningi. Þeir dæma einnig í málum sem höfðuð eru vegna brota á refsilögum og ákveða refsingar í þeim þegar það á við. Með þessu er dómstólunum ætlað að þjóna því meginmarkmiði laga að stuðla að allsherjarfriði í þjóðfélaginu. Þeir gegna einnig mikilvægu hlutverki til verndar frelsi einstaklinga og réttindum sem þeim er ætlað að njóta. Dómstólar geta ekki gegnt framangreindu hlutverki sínu nema að uppfylltum ákveðnum lágmarkskröfum. Þess vegna þarf að skilgreina hvað felst í dóms- valdinu, hver eru takmörk þess og hvernig unnt er að tryggja að ekki verði misfarið með það. Dómendur fara með dómsvaldið eins og fram kemur í 2. gr. stjórnarskrár lýðveldisins íslands nr. 33/1944. Til dómenda eru gerðar lög- bundnar kröfur, svo sem um lögfræðimenntun og annað. Vel þarf að standa að vali á dómara í embætti svo að tryggt verði að hver og einn dómari uppfylli kröfur réttarríkisins um óháð og hlutlaust dómsvald, svo og faglega þekkingu og færni í starfi. Til að fá næga yfirsýn yfir það sem skiptir máli þegar metin er fagleg þekking og færni þeirra sem sækja um dómarastörf þarf að skilgreina starfsemi dómstólanna og gera grein fyrir verkefnum þeirra og verksviði. Hér verður gerð nánari grein fyrir grundvellinum að starfi dómstólanna, hlutverki þeirra samkvæmt réttarríkinu og meðferð dómsvaldsins. Fjallað verður á nokkuð víðtækan hátt um forsendur fyrir því að dómstólarnir geti gegnt því hlutverki að vera ein meginstoð réttarríkisins. Tilgangurinn með þessari framsetningu er að stuðla að aukinni umræðu um hlutverk dómstóla og draga fram mikilvægi þess að réttilega verði með dómsvaldið farið. Jafnframt verður reynt að skilgreina hvenær réttaröryggið geti verið í hættu og hvers vegna er sjálfsagt og nauðsynlegt að vel og faglega verði staðið að verki þegar metið er hver eða hverjir eru mestum hæfileikum búnir til að gegna dómarastöðu. Færð verða rök fyrir því hvernig það brýtur gegn grund- vallarhugmyndum um réttarríkið verði ekki staðið faglega að vali á dómara í embætti af hlutlausum aðila. Umfjöllunin teygir sig að nokkru út fyrir hina hefðbundnu lögfræði. I fyrsta lagi er það vegna þess að starfsemi dómstólanna byggist á ákveðinni hugmyndafræði, 466
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108

x

Tímarit lögfræðinga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.