Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Page 11

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Page 11
eru á lögum, veitir það þó engan veginn næga vernd. Til þess að tryggja að eftir þessu verði farið þurfa að vera fyrir hendi óháðir og sjálfstæðir dómstólar sem ætlað er að skera úr um þann rétt sem lögin mæla fyrir um. Dómstólamir eru þar með, eins og lögin, meginforsendan fyrir því að um réttarríki geti verið að ræða. Dómstólar verða líka, á sama hátt og lögin, að uppfylla ákveðin skilyrði til að þeir geti veitt þá vernd sem réttarríkið ætlast til að þeir veiti. Dómstólar verða að dæma eftir lögum, en að öðram kosti hefði enga þýðingu að setja lög. Þessi regla kemur fram í 61. gr. stjómarskrárinnar en þar segir að dómendur skuli í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum. Því má ekkert annað en lögin hafa áhrif á ákvarðanir og úrlausnir dómstóla. Samkvæmt því ættu dómar, á sama hátt og lögin, að vera fyrirsjáanlegir. Þeir eru það hins vegar ekki alltaf, meðal annars vegna þess að dómsmál snúast oft um margvísleg atriði og mat á þeim, eins og vikið verður nánar að hér á eftir í kafla 7 í umfjöllun um lögfræðilegar úrlausnir. Auk þess geta upplýsingar átt eftir að koma fram sem ekki lágu fyrir þegar mál var höfðað sem enn dregur úr líkum á því að dómsúrlausn sé fyrirsjáanleg.3 Af reglunni um að ekkert annað en lögin megi hafa áhrif á dómsúrlausnir leiðir að dómarar verða að vera hlutlausir. Forsendan fyrir hlutleysinu er að dómarar séu sjálfstæðir í störfum. Reglan um sjálfstæði dómsvaldsins þjónar þeim tilgangi að ekkert annað en lögin hafi áhrif á dómara þegar hann leysir úr máli. Með því að dómarar eru í öllum verkum sínum bundnir af lögunum takmarka lögin þó dómsvaldið. Þessari reglu og hlutleysisreglunni er ætlað að tryggja að ekki verði lagt einstaklingsbundið mat á hvert úrlausnarefni, en slrkt væri ekki í samræmi við kröfur réttarríkisins. I þessu felst meðal annars krafa um að dómarar láti hvorki ákveðna hagsmuni né almenningsálitið, þegar það er ekki í samræmi við lögin eða túlkun á þeim, hafa áhrif á ákvarðanir og úrlausnir mála. Sjálfstæði dómsvaldsins er takmarkað af þessu. Dómstólar verða samkvæmt þessu að vera bæði sjálfstæðir og hlutlausir til að þeir geti talist uppfylla kröfur réttarríkisins. Reglan um sjálfstæða og óvilhalla dómstóla kemur fram í 1. mgr. 70. gr. stjómarskrárinnar og í 1. mgr. 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu.4 Mikilvægt er að sjálfstæðið og hlutleysið sé sýnilegt en með því er meðal annars átt við að málsaðilar og aðrir hafi ekki 3 Hér má t.d. benda á það sem fram kemur í 3. mgr. 130. gr. laga um meðferð einkamála, en laga- ákvæðið fjallar um málskostnað. Þar segir að vinni aðili mál að nokkru og tapi því að nokkru, eða veruleg vafaatriði séu í máli, megi dæma annan aðilann til að greiða hluta málskostnaðar hins eða láta hvom þeirra bera sinn kostnað af málinu. Eins megi fara að hafi þeim sem tapar ntáli hvorki verið né mátt vera kunnugt um þau atvik sem réðu úrslitum fyrr en eftir að mál var höfðað. Úrlausnir í slfkum málum geta ekki verið mjög fyrirsjáanlegar. 4 í 1. mgr. 70. gr. stjómarskrárinnar nr. 33/1944, sbr. 1. mgr. 8. gr. stjómskipunarlaga nr. 97/1995, segir að öllum beri réttur til að fá úrlausn um réttindi sín og skyldur eða um ákæm á hendur sér um refsiverða háttsemi með réttlátri málsmeðferð innan hæfilegs tíma fyrir óháðum og óhlutdrægum dómstóli. I 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, er fjallað um réttinn til réttlátrar málsmeðferðar fyrir dómi. I 1. mgr. hennar segir, þegar kveðið skuli á um réttindi og skyldur manns að einkamálarétti eða um sök, sem hann sé borinn um refsivert brot, þá skuli ltann eiga rétt til réttlátrar og opinberrar málsmeðferðar innan hæfilegs tíma fyrir sjálfstæðum og óvilhöllum dómstóli. 469
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108

x

Tímarit lögfræðinga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.