Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Blaðsíða 11

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Blaðsíða 11
eru á lögum, veitir það þó engan veginn næga vernd. Til þess að tryggja að eftir þessu verði farið þurfa að vera fyrir hendi óháðir og sjálfstæðir dómstólar sem ætlað er að skera úr um þann rétt sem lögin mæla fyrir um. Dómstólamir eru þar með, eins og lögin, meginforsendan fyrir því að um réttarríki geti verið að ræða. Dómstólar verða líka, á sama hátt og lögin, að uppfylla ákveðin skilyrði til að þeir geti veitt þá vernd sem réttarríkið ætlast til að þeir veiti. Dómstólar verða að dæma eftir lögum, en að öðram kosti hefði enga þýðingu að setja lög. Þessi regla kemur fram í 61. gr. stjómarskrárinnar en þar segir að dómendur skuli í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum. Því má ekkert annað en lögin hafa áhrif á ákvarðanir og úrlausnir dómstóla. Samkvæmt því ættu dómar, á sama hátt og lögin, að vera fyrirsjáanlegir. Þeir eru það hins vegar ekki alltaf, meðal annars vegna þess að dómsmál snúast oft um margvísleg atriði og mat á þeim, eins og vikið verður nánar að hér á eftir í kafla 7 í umfjöllun um lögfræðilegar úrlausnir. Auk þess geta upplýsingar átt eftir að koma fram sem ekki lágu fyrir þegar mál var höfðað sem enn dregur úr líkum á því að dómsúrlausn sé fyrirsjáanleg.3 Af reglunni um að ekkert annað en lögin megi hafa áhrif á dómsúrlausnir leiðir að dómarar verða að vera hlutlausir. Forsendan fyrir hlutleysinu er að dómarar séu sjálfstæðir í störfum. Reglan um sjálfstæði dómsvaldsins þjónar þeim tilgangi að ekkert annað en lögin hafi áhrif á dómara þegar hann leysir úr máli. Með því að dómarar eru í öllum verkum sínum bundnir af lögunum takmarka lögin þó dómsvaldið. Þessari reglu og hlutleysisreglunni er ætlað að tryggja að ekki verði lagt einstaklingsbundið mat á hvert úrlausnarefni, en slrkt væri ekki í samræmi við kröfur réttarríkisins. I þessu felst meðal annars krafa um að dómarar láti hvorki ákveðna hagsmuni né almenningsálitið, þegar það er ekki í samræmi við lögin eða túlkun á þeim, hafa áhrif á ákvarðanir og úrlausnir mála. Sjálfstæði dómsvaldsins er takmarkað af þessu. Dómstólar verða samkvæmt þessu að vera bæði sjálfstæðir og hlutlausir til að þeir geti talist uppfylla kröfur réttarríkisins. Reglan um sjálfstæða og óvilhalla dómstóla kemur fram í 1. mgr. 70. gr. stjómarskrárinnar og í 1. mgr. 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu.4 Mikilvægt er að sjálfstæðið og hlutleysið sé sýnilegt en með því er meðal annars átt við að málsaðilar og aðrir hafi ekki 3 Hér má t.d. benda á það sem fram kemur í 3. mgr. 130. gr. laga um meðferð einkamála, en laga- ákvæðið fjallar um málskostnað. Þar segir að vinni aðili mál að nokkru og tapi því að nokkru, eða veruleg vafaatriði séu í máli, megi dæma annan aðilann til að greiða hluta málskostnaðar hins eða láta hvom þeirra bera sinn kostnað af málinu. Eins megi fara að hafi þeim sem tapar ntáli hvorki verið né mátt vera kunnugt um þau atvik sem réðu úrslitum fyrr en eftir að mál var höfðað. Úrlausnir í slfkum málum geta ekki verið mjög fyrirsjáanlegar. 4 í 1. mgr. 70. gr. stjómarskrárinnar nr. 33/1944, sbr. 1. mgr. 8. gr. stjómskipunarlaga nr. 97/1995, segir að öllum beri réttur til að fá úrlausn um réttindi sín og skyldur eða um ákæm á hendur sér um refsiverða háttsemi með réttlátri málsmeðferð innan hæfilegs tíma fyrir óháðum og óhlutdrægum dómstóli. I 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, er fjallað um réttinn til réttlátrar málsmeðferðar fyrir dómi. I 1. mgr. hennar segir, þegar kveðið skuli á um réttindi og skyldur manns að einkamálarétti eða um sök, sem hann sé borinn um refsivert brot, þá skuli ltann eiga rétt til réttlátrar og opinberrar málsmeðferðar innan hæfilegs tíma fyrir sjálfstæðum og óvilhöllum dómstóli. 469
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Tímarit lögfræðinga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.