Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 22

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 22
í vaxandi mæli yfir á herðar dómsvaldsins.18 Ekki sé lengur deilt um það að dómstólar eigi hlutdeild í þróun réttarins nreð því að móta og setja regiur en hlutur dómstóla þar fari sívaxandi.19 Þessi þróun hefur einnig orðið í öðrum löndum.20 Valdmörkin virðast óljósari en áður og þróunin hefur óhjákvæmilega valdið erfiðleikum við skilgreiningar á þeim.21 Þarfir viðskiptalífsins kalla einnig í auknum mæli á að dómsvaldið standi undir þeim kröfum sem samkeppni í alþjóðlegum viðskiptum gerir ráð fyrir. Þegar samkeppnishæfni hagkerfa og viðskiptalífsins er metin er meðal annars horft til þess hversu vel er staðið að skipan dómsvaldsins, sjálfstæði dómstóla, skilvirkni þeirra og öðrum atriðum sem hið alþjóðlega viðskiptaumhverfi nútímans hefur þörf fyrir að dómstólar uppfylli. Hvernig viðskiptalíf hverrar þjóðar er metið getur skipt mjög miklu máli fyrir hagkerfið og samkeppnis- hæfni þess, en það er meðal annars metið á grundvelli gæða dómsvaldsins. Nútímadómstólar verða þvi að uppfylla þessi skilyrði til að viðskiptalífið standist þennan samanburð og til að hagkerfið standi sem best að vígi í vaxandi samkeppni alþjóðlegra viðskipta. Við skilgreiningar á dómsvaldinu og verkefn- um dómstólanna verður að taka mið af þessum nútímakröfum. Þegar litið er til hins breytta tíma og þess að málsaðilar bera oftar en áður kröfur undir dómsvaldið, sem studdar eru rökum af hinum pólitíska vettvangi, þar á meðal með vísan til þess að lög fari í bága við stjórnarskrá, verður stund- um ekki hjá því komist að dómstólar taki afstöðu til pólitískra álitaefna. I þessu felst ákveðin mótsögn þar sem dómsvaldið á að vera hlutlaust. Dómari getur þó ekki vikið sér undan að komast að niðurstöðu í máli, enda er honum skylt að leysa úr öllum málum sem hafa réttilega verið borin undir dóminn samkvæmt ákvæðum réttarfarslaga.22 Þess verður að gæta að löggjafarvaldið tekur póli- tískar ákvarðanir en ekki dómsvaldið sem túlkar þó lögin og dæmir ekki eftir lögum sem fara í bága við stjórnarskrá. Mörkin milli dómsvalds og löggjafar- valds eru meðal annars af þessum sökum engan veginn alveg skýr. Dómari má 18 Sigurður Líndal: „Hlutur dómstóla í þróun réttarins", bls. 296. 19 Sigurður Líndal: „Um lagasetningavald dómstóla", bls. 102 og 128. 20 Um þróun og stöðu dómsvaldsins í Danmörku og Noregi sjá t.d. P.M. Sachs, Karsten Gaarder, bls. 225-233, Thorstein Eckhoff, dr. jur. Bent Christensen, Ditlev Tamm og „Domstolsudvalgets betænkning", bls. 174-175. 21 Sjá t.d. greinar Ragnhildar Helgadóttur: „Úrskurðarvald dómstóla um stjómskipulegt gildi laga“ og „Afstaða dómstóla til hlutverks síns við mat á stjómskipulegu gildi laga - þróun síðustu ára“. 22 Samkvæmt 1. mgr. 24. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991 hafa dómstólar vald til að dæma unt hvert það sakarefni sem lög og landsréttur ná til nema það sé undanskilið lögsögu þeirra samkvæmt lögum, samningi, venju eða eðli sínu. Dómari þarf ávallt að taka afstöðu til álitamála eftir því sem við á og um ræðir hverju sinni, en dómstólamir velja ekki álitaefnin sem lögð eru fyrir þá. I 1. mgr. 111. gr. laga um meðferð einkamála segir að dómari megi ekki fara út fyrir kröfur aðila í dómi sínum eða úrskurði nema um atriði sé að ræða sem honum beri að gæta af sjálfsdáðum. Samkvæmt 2. mgr. sömu lagagreinar má dómari ekki byggja niðurstöðu á málsástæðu eða mótmælum sem hefðu mátt koma fram en gerðu það ekki við meðferð rnáls. Dómari leysir því úr máli á þeim grundvelli sem það er Iagt fyrir hann. Hann er á þann hátt bundinn af málatilbúnaði aðila málsins. 480
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Tímarit lögfræðinga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.