Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 25

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 25
haft áhrif með mismunandi hætti þegar refsing er ákveðin.25 Viðmiðanir eru þess vegna ekki jafn einhlítar og æskilegt væri þótt dómari verði ávallt að gæta samræmis í úrlausnum og þurfi því að hafa sambærileg tilvik til viðmiðunar. Erfitt getur því verið að sjá í einstökum tilvikum hvort almennum viðmiðunum hafi verið fylgt og að samræmis hafi verið gætt.26 Þótt af lagareglunum urn hlutleysi dómara, og því að gæta þarf samræmis í úrlausnum, leiði að beita þarf almennum viðmiðunum, en ekki einstaklings- bundnum, eru tilvikin oft svo margbreytileg og háð mati á ólíkum atriðum sem þurfa ekki endilega að styðjast við algilda mælikvarða. Þess vegna er ekki unnt að treysta því að niðurstöður dómsmála verði einhlítar.27 Astæðan fyrir því getur einmitt verið sú að beitt hefur verið ólíku mati á því sem um ræðir, en það getur verið alveg eðlilegt og rökrétt, allt eftir því álitaefni sem um ræðir hverju sinni. Oftast eru dómarar í fjölskipuðum dómi þó sammála um niðurstöðuna. Það getur til dæmis verið til marks um að við úrlausnina hafi annað hvort ekki þurft að beita mati vegna þess að leyst hafi verið úr málinu eftir lögfræðilega viðurkenndum aðferðum, sem dómendur eru sammála um, eða að þeim hefur tekist að beita almennum viðmiðunum við matið en ekki einstaklingsbundnum. Þetta tekst hins vegar ekki alltaf. Stundum er það vegna þess að hinar almennu viðmiðanir eru óljósar eða óþekktar. Einnig getur verið mjög erfitt að greina mörkin milli svokallaðra almennra viðmiðana og einstaklingsbundinna. Dóm- stólamir nota þó oft viðmiðanir sem þeir hafa sjálfir mótað. Gott dæmi um lögfræðilega úrlausn, sem greinilega hefur ráðist af öðru en fram kemur í lagareglum, sem niðurstaðan var þó leidd af, er í dómi Hæsta- réttar í máli nr. 493/2004 frá 14. janúar 2005. Dómurinn og sératkvæði tveggja 25 Sjá t.d. í því sambandi Sigurður Tómas Magnússon og Hildigunnur Ólafsdóttir. Á bls. 18 segir að ákvörðun um refsingu sé mjög flókin ákvörðun þar sem tekið sé tillit til fjölmargra lögfestra og ólögfestra refsiákvörðunarástæðna og -sjónarmiða. Margar refsiákvörðunarástæður geti komið til skoðunar í hverri refsiákvörðun og allar beint refsingu í sömu átt eða vegið hver aðra upp. Á bls. 76 segir að ákvörðun refsingar geti verið afar flókin og vandasöm. Fjölmörg og ólík atriði konii til skoðunar þegar dómstóll ákvarði manni refsingu fyrir tiltekinn verknað. 26 Opinber gagnrýni á niðurstöður dómsmála virðist oft beinast að því að röngum viðmiðunum hafi verið beitt, t.d. að alvarlegar líkamsmeiðingar séu ekki metnar sem alvarleg brot. Einnig má í þessu sambandi benda á hve vandasamt mat dómstóla er oft á því hvenær brot er þess eðlis að almanna- hagsmunir krefjast þess að sakbomingur sæti gæsluvarðhaldi samkvæmt 2. mgr. 103. gr. laga um meðferð opinberra mála nr. 19/1991. Stundum virðist erfitt að sjá að þar hafi samræmis verið gætt. Þegar dómstólarnir meta hvenær brot verði talið svo alvarlegt að gæsluvarðhalds sé þörf verða þeir að miða við almenningsálitið. Slíkar viðmiðanir eru mjög erfiðar, meðal annars vegna þess hve erfitt er að mæla, meta og vega hið svokallaða „almenningsálit" á alvarleika brota. Almennings- álitinu er auk þess hætt við að sveiflast til; í gær eða fyrir mánuði gætu fíkniefnabrot e.t.v. verið talin alvarleg en ekki í jafn ríkum mæli á morgun heldur einhver önnur brot, t.d. líkamsmeiðingar. Stöðugleiki einkennir hins vegar öðru fremur úrlausnir dómstóla en ekki sveiflur. Þess vegna verða breytingar þar oft á löngum tíma. Þótt dómstólarnir noti oft viðmiðanir, sem þeir hafa sjálfir mótað, má halda því fram að þeim hafi ekki tekist vel að móta viðmiðanir um þetta atriði. 27 Hér að framan í kafla 5 um hlutleysið var bent á að ólíkar niðurstöður í sama máli þyrftu ekki að vera til marks um hlutdrægni dómara. 483
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Tímarit lögfræðinga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.