Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Page 86

fælist bæði heimild og skylda dómenda til að túlka lög og meta það í hverju
einstöku tilviki hvaða háttsemi fari í bága við lög og hvaða lögbundnu úrræðum
skuli beita sé vikið af braut laganna. Þetta stjómskipulega hlutverk dómstóla
yrði ekki aflagt með lögum. Síðan sagði að Samkeppnisstofnun og Sam-
keppnisráð gegndu veigamiklu þjóðfélagslegu hlutverki. Löggjafinn hafi veitt
þeim mikið vald til afskipta af atvinnustarfsemi og um leið mikla ábyrgð.
Beiting valds sé vandmeðfarin og þess vegna veiti endurskoðunarvald dómstóla
um alla þætti valdbeitingar þolanda hennar mikið öryggi og skapi um leið
aðhald þeim sem valdið hafi.
Dómurinn sagði að áfrýjunamefnd samkeppnismála þjónaði þessu aðhalds-
markmiði að nokkru leyti og vísaði í því sambandi til 56. gr. samkeppnislaga.
Leit dómurinn svo á að það ákvæði lyti ekki aðeins að ógildingu úrskurðar
áfrýjunarnefndar, heldur næði einnig til heimildar dómstóla til endurskoðunar á
öllum atriðum sem áfrýjunamefndin hafi tekið afstöðu til og snúi að beitingu
laga og lagatúlkun. Var svo vitnað til áðurrakinna ummæla úr greinargerð með
frumvarpi til samkeppnislaga og síðan sagt:
Það er álit dómsins, að endurskoðunarheimild hans gagnvart samkeppnisyfir-
völdum, þar með taldri áfrýjunamefnd, nái til allra þeirra þátta, sem tekist er á um í
þessu máli, þar með til mats á því, hvað sé samráð eða samstilltar aðgerðir sam-
kvæmt 10. gr. samkeppnislaga. Ella væri það stjórnarskrárbundna eftirlits- og
aðhaldshlutverk, sem dómstólum er ætlað að stjómskipunarlögum verulega skert.
Eins og rakið var í kafla 4.3 hér að framan þá þarf dómstóll, svo að uppfylltar
séu kröfur 6. gr. MSE, að vera bær til að endurskoða alla þætti málsins. Þurfa
heimildir hans að taka jafnt til lagaatriða sem og staðreynda málsins og ekki má
eftirláta stjórnvöldum matsvik. Ekki verður annað séð en endurskoðunarvald
dómstóla á sektarákvörðunum Samkeppnisráðs eins og það birtist í þessum
dómi fullnægi þeim kröfum sem mannréttindadómstóllinn hefur gert, og vísast
um það sérstaklega til þeirra ummæla héraðsdóms sem hér voru rakin. Því má
ekki gleyma að ekki er einungis gerð krafa til þess að fræðilega séu fyrir hendi
heimildir til að endurskoða ákvörðun, heldur þarf því valdi einnig að vera beitt
í sérhverju máli. Af athugun á dóminum sést að það skilyrði er uppfyllt í þessu
máli, en öll atriði málsins voru tekin til sjálfstæðrar athugunar af héraðsdómi og
Hæstarétti.
Það er athyglisvert að líta aðeins nánar á rök Samkeppnisráðs fyrir mjög svo
takmörkuðu endurskoðunarvaldi dómstóla í samkeppnismálum. Ljóst er að þau
horfa fram hjá því að sektarákvarðanir ráðsins teljast til ásökunar um refsiverða
háttsemi í skilningi 1. mgr. 6. gr. MSE. Hefði verið fallist á röksemdir Sam-
keppnisráðs hefði umfang endurskoðunarvaldsins jafnvel verið takmarkaðra en
talið var samkvæmt eldri viðhorfum í stjómsýslurétti.72 Einnig er mikilvægt að
hafa í huga, að væri endurskoðunarvald dómstóla í samkeppnismálum eins
72 Ólafur Jóhannesson: Stjómarfarsréttur. Hlaðbúð. Reykjavík 1955, bls. 328-330.
544