Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1988, Side 14

12
Árbók Háskóla íslands
og lærum af þeim, og einnig af mistökum
þeirra.
Fyrir skömmu var haldið heilbrigðisþing hér
í Reykjavík sem fjallaði um íslenska heilbrigð-
isáætlun. Þessi heilbrigðisáætlun ætti að vekja
áhuga ykkar því hún varðar framtíð ykkar.
Árið 1986 samþykkti rfkisstjómin að vinna
að landsáætlun í heilbrigðismálum með hlið-
sjón af stefnu Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinn-
ar, sem nefnd er „Heilbrigði allra árið 2000“.
Áætluninni er m.a. ætlað að marka stefnu í að-
gerðum til að koma í veg fyrir sjúkdóma og slys
svo sem verða má.
Á meðal nýmæla í þessari áætlun er að mað-
urinn iíti ekki á sig eingöngu sem neytanda
heldur sem þátttakanda í heilbrigðisþjónust-
unni, og honum sé ljóst hvað hann getur sjálf-
ur gert fyrir sig og hvað heilbrigðisþjónust-
an getur gert fyrir hann. Forsendur þess að
slfk viðleitni beri árangur er aukin fræðsla og
þekking hins almenna borgara, bæði yngri og
eldri, á heilbrigðu líferni, á hættum sem valda
heilsutjóni og á heilbrigðiskerfinu sem þjónar
fólkinu.
I þessu sambandi er vert að vekja athygli
á því að ef einstaklingurinn á að vera virk-
ur þátttakandi í heilbrigðisþjónustunni verður
hann að hafa nauðsynlega þekkingu á líkanis-
og heilsufræði. Slíka þekkingu þarf að byggja
upp í áföngum í skólakerfinu og viðhalda og
auka með almenningsfræðslu, einkum í sjón-
varpi.
Forvamarstarf ber því aðeins árangur að ein-
staklingurinn viti og skilji hvað ber að forð-
ast og hvers vegna. Einstaklingurinn þarf að
öðlast þessa þekkingu í áföngum eftir því sem
hann hcfur þroska til og þörf fyrir. Fræðslan
má ekki vera takmörkuð við skólakerfið, hún
þarf að ná til fólks á öllum aldri. Árétta ber
að hollt fæði og hófsemi eru meðal homsteina
heilbrigðis.
Heilbrigðisáætlun þcssi cr merkileg viðleitni
til að vinna að heilbrigði allra og fyrirbyggja
eða fækka slysum. Hins vegar er komið fram
á Alþingi íslendinga bjórfrumvarpið svokall-
aða þar sem gert er ráð fyrir að heimila sölu á
áfengum bjór. Ef bjórfrumvarpið verður sam-
þykkt mun það einmitt vinna gegn markmið-
um hcilbrigðisáætlunarinnar. Sagt er aðhófiega
drukkið vín gleðji mannsins hjarta, og er ég
því raunar sammála. Á liðnum árum hef ég í
kennslu minni gjarnan frætt nemendur um vín-
gerð og um eiginleika mismunandi víntegunda
og um mismun á léltum vínum, styrktum vín-
um og brenndum vfnum. Undirstöðuþekking á
víni og öðrum áfengum drykkjum tilheyrir al-
mennri menntun, þessa drykki verðum við að
kunna að meðhöndla.
Bjórinn virðist saklausasta áfengið, en hann
er það ekki í raun. Bjórinn gerir menn sljóa
og syfjaða, slævir vitund og viðbragðsflýti og
veldur aukinni slysahættu þótt ekki komi til
ölvunar.
Skoðanakannanirgefa til kynna að ungt fólk,
fólk undir fertugsaldri, sé hlynntara áfengum
bjór en þeir sem cldri eru. Ungt fólk lendir
einnig í fieiri umferðarslysum en þeir eldri, og
er ölvun við akstur æði oft orsökin. Með aldr-
inum verða menn raunsærri. Þcir verða reynsl-
unni rfkari, en það er oft sú reynsla og þær raun-
ir sem menn vildu vera án.
Munur á bjór og víni eða sterkum drykkj-
um er m.a. sá að við drykkju á víni eða
sterkara áfengi gera menn sér ljósa hættuna.
Þeir taka síður áhættu og aka sjaldnar sjálf-
ir. Bjórinn blekkir og gefur falska öryggis-
kennd. Menn telja sér trú um að þeir séu
jafnsnjallir eða jafnvel snjallari ökumenn eft-
ir bjórdrykkkju. Slíkar blekkingar valda bæði
eignatjóni og heilsutjóni, hærri bifreiðatrygg-
ingargjöldum og auknum útgjöldum skattborg-
ara.
Kæru kandídatar. Eg hef aðeins rætl cina
hlið þessa margþætta máls. Við búum hér í
góðu samfélagi. Þetta samfélag getur verið
mun betra. Það getur einnig orðið veiTa. Heil-
brigðisáætlunin getur stuðlað að enn betra sam-
félagi, því hún stefnir að því að koma í veg
fyrir sjúkdóma og slys. Áfengur bjór mun hafa
andstæð áhrif og jafnframt vinna gegn átaki í
umferðarmálum og þeini viðleitni að bæta um-
ferðarmenninguna.