Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1988, Blaðsíða 103

Prófessor dr. phil. et jur. Alexander Jóhannesson. Aldarafmæli
101
kennara um helming. Þar kom samt að lokum,
að samþykkt voru lög um byggingu húss fyr-
ir Háskólann fyrir forgöngu Jónasar Jónsson-
ar frá Hrifiu. Á Skólavörðuholti átti glæsilegt
háskóla- og menntahverfi að rísa, eins og menn
kannast við af hinni fræknlegu kvikmynd um
Guðjón Samúelsson húsameistara.
En ekkert fé var veitt á fjárlögum til fram-
kvœmdanna.
Þá var það sem rektor Háskólans, prófess-
or Alexander Jóhannesson, kom fram stofnun
Happdrœttis Háskólans.
Happdrættið var frá byrjun og er allt til þessa
dags undirstaða allra verklegra framkvæmda
Háskólans, einnig þeina bygginga sem nýlega
hafa verið reistar og nú eru í byggingu, og
stendur auk þess undir öllum kaupum á tækjum
til vísindaiðkana. Heimildir eru fyrir því að Al-
exander Jóhannesson hafi fengið þá hugmynd
að sækja um einkaleyfi á peningahappdrætti
á íslandi fyrir Háskólann, hann hafi hvíslað
henni að Guðjóni Samúelssyni húsameistara,
sem var náinn vinur ráðherrans Jónasar Jóns-
sonar frá Hriflu í því skyni að hún bærist rétta
leið, sem hún og gerði, og því hafi Jónas Jóns-
son talið að Guðjón hafi ált hugmyndina. En
hvemig sem í þessu liggur er það vissulega rétt
sem Sigurður Nordal segir um stofnun Happ-
drættisins í minningargrein að það var Alex-
ander Jóhannesson sem hrinti hugmyndinni í
framkvæmd. Þannig eigum við með vissum
hætti honum það að þakka að við stöndum hér
f dag.
Knud Zimsen borgarstjóra fannst of þröngt
um nýjan Háskóla á Skólavörðuholti og benti
á annan stað, suður á Melum, þar sem nóg
væri landrými. Guðni Jónsson segir í Háskóla-
sögu sinni að þrír menn áttu drýgstan þátt í því
að byggingaskeið Háskólans hófst, Jónas Jóns-
son frá Hriflu, sem gekkst fyrir lögunum um
háskólabyggingu, Knud Zimsen borgarstjóri,
sem valdi Háskólanum stað og úthlutaði hon-
um lóðasvæði, og Alexander Jóhannesson há-
skólarektor, sem leysti þann vanda, sem var að-
alvandinn: að afla fjár til bygginga.
Aðferð Alexanders var sú að byggja og
byggja á meðan nokkur króna var í kassanum.
Þegar sjóðimir voru þurrausnir, þá var hafist
handa um að afla meira fjár. En stundum þurfti
að grípa til frumlegra aðgerða. Eitt sinn voru
framkvæmdir stopp, ekkerl fé til. Þá frétti Al-
exander af bónda einum austur í sveitum, að
hann átti rnikla peninga á banka. Hann brá sér
austur og fékk gamla manninn til þess að lána
sér alla peningana gegn skilvísri endurgreiðslu.
Enginn þarf að efast um efndimar, slíkur ná-
kvæmnismaður sem hann var um fjármál.
Þessum kafla mætti ljúka með því að geta urn
síðustu framkvæmdina sem Alexander stýrði,
en það var bygging Háskólabíós, sem hann
lauk þremur árum eftir að hann lét af embætti.
Margir hafa deilt á þá miklu fjárfestingu, en
engum blandast hugur um, hve mikil lyftistöng
hún varð íslensku menningarlífi og Háskólan-
um sjálfum. Þar var haldin hin veglega hálfrar
aldar afmælishátíð Háskólans 1961 í viðurvist
fjölda fulltrúa frá erlendum háskólum um víða
veröld. Við það tækifæri sæmdi lagadeild dr.
Alexander heiðursdoktorsnafnbót í lögunt fyr-
ir störf hans í þágu Háskólans. Þess má geta
til gamans að sagan segir að menn hafi leit-
að með logandi ljósi í fundargerðabókum há-
skólaráðs að bókun þar sem samþykkt væri
þessi mikla bygging, en engin fundist! Slíkur
var framkvæmdahugur Alexanders Jóhannes-
sonar og gafst vel.
V. Flugmál
Engin lýsing þessara ára í ævi Alexand-
ers Jóhannessonar væri fullnægjandi, tæki hún
ekki til hins stóra áhugamáls hans sem voru
samgöngumál islensku þjóðarinnar í lofti.
Hér er þess enginn kostur að lýsa þessu
stórfenglega starfi þessa rnanns, sem gnæfði
yfir sína samtíð að hugmyndaauðgi, atorku
og framkvæmdaafli. Nafn hans lýsir af flug-
sögu íslendinga, og það er skemmtilegt að á
bemskustöðvum hans í Skagafirði hefur árlega
verið haldinn flugdagur á afmælisdaginn, 15.
júlí, til minningar urn einn helsta frömuð flugs á
Islandi, og verður aldarafmælisins sérstaklega
minnst þar.